15. POSTER VARO-TAH BAT.pdf
- Texte
-
R ai he re A N A N IA , 20 24 .
I
A
T
U
A
T
E
T
Ō
N
E
T E TA I M
ī
h
e
a
i
h
a
t
e
’
a
t
,
e
a
’
i
m
n
e
a
v
p
o
ō
N
’
ō
E
n
e
’
a
v
ā
’
e
t
i
o
r
a
.
v
e
r
a
i te
u
n
ē
T
ō
n
e
’
a
o
a
’
e
nō Tītem
o
t
e
t
i
ā
r
e
h
e
ā
r
a
r
u
E nehen
t
a
’
a
f
E
.
e
’
a
v
ā
’
.
i
u
u
a
h
m
ā
r
e
t
e
t
o
a
’
a
r
o
h
a
a
’
n
a
a
r
’
u
a
r
f
u
e
r
t
ā
i
p
i
e
’
a
r
i
e
r
e
t
,
o
i
r
h
i
o
r
’
ā
M
’Ua
e
t
a
a
’
ā
m
e
r
e
t
a
ā
p
m
a
e
t
t
i
e
t
i
a
’
a
r
o
’
a
n
ā
f
a
’
a
h
i
e
’
.
i
h
a
n
a
nō ’ān
V ā n a 'a r a h u a o
i
o
t
o
r
i
i
it
h
’a
fa
i
y
r
n
e
H
a
’Ia au i tā Teuir
»
s
n
ie
c
n
a
s
p
m
e
t
x
u
a
i
it
h
tāna puta « Ta
u
a
m
e
t
ō
n
a
t
a
i
’e
o
r
a
v
e
t
o
ir
r
i te ’api 403, ’ua
e
’e
i
r
o
m
’a
a
h
e
a
t
’a
a
t
e
t
i
e
atua, e ha’amat
ie
e
t
a
o
r
’a
fa
u
fa
a
e
m
e
ïa
’o
’amu iāna. Tāpa
…
’i
u
’i
u
’a
u
a
t
e
t
i
a
r
a
im
n
’ā
s,
en
ci
n
a
ps
m
te
ux
a
i
it
h
Ta
).
4
0
0
(2
.
Henry, T
Société des océanistes, p. 403
Va r o , v a r o , p a t īt ī
Va r o , v a r o , p a t a t a
Va r o it i f ā à o à o i t e h it i o t o n a â p o o
M o e m o e i t e ià it i n e v a n e v a
E p ā h a r a n ā t e h it i i t o n a â p o o .
I n a h a , u a p a a ìn a n a t a è t a è
A o r e t e v a r o it i i m ā t a e t a e
Va r o , v a r o , p a t īt ī
Va r o , v a r o , p a t a t a
Tur o RA AP OT O, Tam a, 19 91 , àpi .19
« E i’a pa ’a n a’ in a’ i tē h or oh or o
n ā ta h at ai . E ’ō ’ō n a i te ’ā po ’o ,
’e i te pō , e h ūh ō n oa ’ō n a. »
P ut a fa ’a to ro a te Fa re vā n a’ a
Te tautai varo
E ’itehia terā i’a pa’a iti i ni’a e rave rahi mau motu, i Tahiti ānei, i
Raromata’i mā ’e tē vai atura. E ravehia te tahi ‘āuri ’aore rā te tahi rā’au
pa’ari maita’i, e matau varo tō ni’a iho, tā’amu atu ai i te ’āinu i ni’a iho. Te fifi
rā, e’ita te ’āpo’o varo e ’ite hānoahia. ’ Ei ta’ata mātau e ti ’a ai. E ’ānimara
mā’iti mā’a roa ’oia. ’Ia au i te tahi ta’ata hī varo nō Mānihi, e mea au roa nā
te varo te mau i’a e ’i’o ana’e, mai te pā’ati ra te huru. ’Eiaha terā mau i’a e mea
ivi. Te vāhi pāpū nō te tautai iāna, te vāhi pāpa’u ïa. I roto i te ’āpo’o varo, e piti
ihoā rāua, te oni ’e te ufa. Vētahi mau taime, e mau ’oi’oi mai ’ōna i ni’a i te
matau, vetahi rā, taere ri’i ihoā ïa… E ara maita’i i tōna nā ’āvae hōhoni.
E mutu roa te manimani ’ia ’ore ’oe e ha’apa’o !
Sources : Témoignages de Tehahe Florès, Polynésie la 1 ère, 2022, et Marcelin Lucas, 2024.
’IHI ORA PAPA’Ā
« [...] Te mau “Stomatopodes”, e
varo nā roto i te reo Tahiti,
e mau Lysiosquillina maculata (F
abricius, 1793) ïa ’e e mea
nounouhia rātou nō te monamona
. E ’itehia rātou i terā mau
vāhi manino i roto i te mau ’ō’ō’ā
’aore rā i roto i te tairoto.
E mea na’ina’i roa te ’āpo’o varo,
hō’ē tenetimētera noa i te
’ā’ano, nō te mea, ’ua tāpo’ihia e
ana i te one ’āno’ihia i tōna
huare. Mai terā ’uputa tōna mata
e fā’ao mai ai i rāpae i tāna
’īna’i e ’amu. »
Joseph Poupin, « Systématique et É
cologie des Crustacés
Décapodes et Stomatopodes de Polynésie
française », 2005.
]
N
P
[
2
.
O
L
A
W
:
A
N
U
P
U
TA'O T
o
’
a
v
:
a
v
i
h
u
'
u
Reo n
o
l
a
v
:
a
n
u
t
u
f
Reo
o
l
o
w
:
i
g
n
a
r
a
m
a
g
n
i
p
a
K
o
Re
.
o
g
a
b
:
e
s
s
Reo renne l le
’‘
’
© DR - OBA
M AU ’Ā ’A MU IT I
e
e
ar
af
tu
’u
’u
tō
’e
au
re
ae
h
’ia
a,
a’
ir
a’
in
a’
I tō ’u n
iā
ua
et
m
ā
n
’u
tō
ā
o
ih
ai
m
’ō
ā
n
e
h op u i te m it i,
iōn
ōh
h
e
,
’o
ro
’a
fa
e
ou
āt
m
a
it
e’
u
pe
m āt ou , m ai te
a
’e
’a
fa
e
a,
ir
re
ō
N
.
ro
va
te
e
e
va
’ā
ou
h ia tō m āt
o.
it
pō
te
i
i’a
n
i
’e
ea
ta
au
m
’u
tō
ou
āt
m
n oa
Pe h e p e h e
Fait partie de 1.HONO MOANA