EPM_Vea Porotetani_19610809.pdf
- extracted text
-
'
•
.A
.'sT
TE 61 0 TE MATAHITI
NUMERA 8-9
hoe-ahuru
ATETE E SETEPA
1961
RidaefuB^
tara
;
DANIEL MAUER
AYAE NO TE FAAROO POROTETANI - MENSUEL PROTESTANT DE POLYNESIE
NO TE HERE IA TAHITI
TEIETETAHIMAUTUMU
Ua tuatapapa pinepiiie tatou i roto
i teis riei
voa
i ta mau tujiu tei haa-
peapea ia tatou i ta hioraa no te nu-'
tahiti i te faaineifieraa-hia e i te
te purotu o te mau potii. Peneiae
faahepo vau ia ratou na roto i teie
nei parau ; area râ e faaite papu
no
e
nao
atu e, e mea varovara
laaoreraahia. £ teie nei manatia, e
mea tia'tou ia haaiani tatou i te tuhi
hine purotu i Tahiti, e ua haere oioi
atu holioa no te fenuo,
tio e aiau
Aita
mau
hoe Kohoa to-
Koi.
i hsre ia Tahiti
parau tei
ratou i te ruauraa.
Te here nei au ia Tahiti no te snea
0 te hoe fenua mai toi ae i to’na,
roo. E mea faufaa-ore te mau parau
e
atoa
vau
te mau tama-
no
te
papaihia e te mau taa-
buka, no roto i te mau taime atoa, rsiai Sutaviri tae noa'tu ia
Loti, oia hoi te roo no te hoeoraraa
parasaido, te îioe rnurare ohie, te
ta papas
tei haapararehia e tei
ru no
no
te
Tahiti mai
oraraa
tei
te
faatia i te huhoe fenua ohie
parahihia e te hoe
tamarii, tei farii i te mau ra¬
tera na roto i te pupuraa i te mau
nei tiare, e aita hoê manao ê. Te
rnarsoo haavare no te hoe faaearaa
vai nei hoe nunaa tahiti tei patoi
tei iiaamasrs i te mau ratera, te hoe
etaeta i te mou peu ê e tae roa mai
fenua tei haarnoruhia e te mahana. E
i teie nei. Ua ite oia i te tapea i
faaite anei.au i to’u manoo hohonu,
to’na
Aita’tob vau_Lhere,iaTTahiti no.ta...
reo, noa’tu to’na haaveveraahia ; ua tiai oia i to’na huru oraraa,
mea e ua parauhia oia ; "Te poe no
Patitita’*, te fenua rnotu neheneKe ta’na mau peu, tae noa'tu i te mau
ae no teie nei ao. i to*u hioraa, a
peu tahito no te maa. Aue te neheere o
lahiti i te hoe fenua nehene-
îte roa ; e parau mau e mea neheriehe te tahi mou vahi, aita râ ratou e
faaapî-roa-hia. £ mea varavara te
mau tahatai, aita'toa te mau orihaereraa.
ida roto i na rnahana e piti, e
itehia te taatoa raa no te mau vahi
nshenehe te au ia hiohia. E faaraVai au i teie nei parau i te na ô raa
e :
’.^ita'toa vau i here ia Tahiti"
nunaa
nehe o Tahiti ia ore oia i rave ei
hioraa i te mau peu papaa. E parau
IL t-AU I
AlMtK
POUR LA PAIX DE SES VILLAGES
DES RAISONS
D’AIMER TAHITI
i Tahiti, e ere o Papeete tei
riro ei oire tapaeraa pahi mai ta’na
mau,
ohipa iino. Tahiti o te hau ia no té
mataeinaa, mai te ohipa tei tare ma
rû, mai mutaa iho. Te here nei au
ia Tahiti
no
te mea e te vai
ra
to’
hoe manoo hoe no ta’na
mau tamarii taatoa, oié ahuru tura
na
varua,
(a hio i te api 3 }
I A H I T I
Nous avons si souvent déploré dons
les raisons que nous avions
de redouter la corruption et la dispari¬
tion du peuple tahitien, qu'il apparaît
nécessaire aujourd'hui de tracer un au¬
tre portrait du pays ; tout aussi valable
ces
poges
aussi vrai.
et
ont
Je n'aime pas Tahiti, par ce qu'en
dit les littérateurs de tous les
temps, de Bougainville à Loti
;
cette
réputation de vie paradisiaque de
moeurs faciles,
ce mythe singulière¬
ment trompeur de séjour enchanté bai¬
gnant dans le soleil tropical.
Dois-je l'avouer ? Je n'aime pas non
plus Tahiti parce qu'elle serait " la
perle du Pacifique " la plus belle Ile
du monde. Je ne trouve pas Tahiti tel¬
lement jolie, ses paysages ont certes
du charme, mais sont peu renouvelés.
Ses plages sont rares, ses promenades
pratiquement inexistantes. En deux
jours
on a pratiquement vu de Tahiti
tout ce
qu'il y avait à voir.
^
Poursuivrai-je en disant que je n'ai¬
pas non plus Tahiti a cause de la
me
beauté de
leur
ses
filles. Quitte à blesser
j'oserai prétendre
celles qui sont jolies
et que le vieillissement y est si précoamour-propre,
que rares
FAITORAA VANIRA I
e
taipe
no
to tatou
TEVAITOA
fenua !
sont
ce
qu'il doit peut-être battre le record
du monde.
J'aime Tahiti,-tout d'abord qu'elle
réputation. Il est vain
est autre que sa
c'est un pays de vie facile
un peuple-enfant vous
reçoit à bras ouverts, sans penser à
plus. II y a vraiment un peuple tahitien
qui o jusqu'à maintenant admirable¬
de dire que
et
de soleil où
ment
gers.
résisté à tous les apports étran¬
Il a su garder sa langue, rnêmei
a conservé son stylç; de
abâtardie il
vie, ses coutumes, ses traditions culi¬
naires. Tahiti n'est jamais aussi belle
lorsqu'elle n'essaye pas de se fai¬
visage préfabriqué, lorsqu'elle se
refuse à singer les pojsaa et aussi bien
Tahiti, ce n'est pas Papeete quj subit
que
re un
le sort de tous les ports du monde et
leurs vicissitudes. Tahiti, c'est la paix
le travail se poursuit
rythme lent d'autrefois.
J'aime Tahiti, parce qu'il est encore
possible d'y trouver une âme, une pen¬
sée commune o tous ses enfants, une
certaine dignité en
fac^ de l'étranger
qui est la marque d'un peuple qui n'd
jamais été servile. Un souci d'être soimême, de moins se préoccuper du qu’en
dira-t-on qu'on ne veut bien le dfre.
des districts, où
au
( suite o la page 2 )
Allai
i
vau
ite i te
ino
mea
val
e
nei
DES RAISONS D'AIMER TAHITI
i roto i te
(suite de la pre~-'ère page )
0 te parau la tei
J'aime aussi
Tahiti, bien sûr, pour
spontanéité et sa générosité natu¬
sa
taata toroa teitei
TIURAI
parauhia e te hoê
fenua i
te
o
hoa porotetani na tatou.
relle voire même pour cette sentimen¬
talité qui
oe i te nehenehe o te mau oriraa tahiti, te tura o te mau pupu oriraa i to ratou mau ahu tae noa'tu i te navenave o
sie.
tpu mau ohipa. T@ maere nei au
rau na roto
i te naô raa
e
non pas celle que prône, Mon¬
sieur Georges de Caune dans son film,
où tout ne serait que
morale
vivre,
licence et fréné¬
sie, sa joie de vivre est d'abord faite
etaeta
te
o
mau
E
faatano
d'efforts parfaitement coordonnés
pour
parvenir à un but bien déterminé.
atoa
vau
i taua
mou
ahiri vau i faaroo.
Eiaha tatou e riro ai mai te mau taa¬
piti te huru !
tions humaines
hoe ohipa ino i itehia i roto i te mau
oriraa,
e te mau tàtquraa himene tae
noa'tu i te faatiiauaraa vaa. Ua ori ataq
plus la vision des entreprises me¬
nées d'un commun accord, l'esprit de
corps ou de groupe qui est une des ri¬
cette vigueur, pour ses
E
faaroo
bâti
sia
i
te
to'te
i
te
ma u
reira
ohipa
1
ih o
noa
toa
te
R nota u
o
»
te hoe vahiné tei
te
o
i
te
no
Tei
tei
i
i
farii
.1
te
i
:.'mtaa
a
t
haamana ' o
te
feia
i te ,i
te
ma
«.'i e
Milano
i
I ta lia,
tei
i
tamaiti
te mou
Iloê
ra
te
Aleni
manuia
te
I
i
t
te
e
oia
na
e
ore
tae
ravera-a
haapaoraa
matahiti
te
i
ta i
’
te
io'a,
i
e
i
te
faaroo atoa
te
1584
liaapiiraa
ra
te
taua
mataliti
ara u
mai nei i teie
tiahapa
ra,
ua
tante
"
e
tamahine, ua haere to'na pea¬
pea
i te rahi, no te mea e, ua taero oia
e ua
foaôôô te mau tamarii taatoa ia'na
E nehenehe anei ia parau e : Aita vau i
ite
tahito o te nu-
frao.
" Ua
:
t up u
i te mea ino e vai nei i roto i te
Tiurai ? ".
Caterina L'oeve te
te lo
o
rahi
vove
nei
.teie
:u
i ■ te
i
luaa,
•
-
te:
veve
Mai
i
ai ■lu
to'na
ô
tei e
to'n--"
faaahu i te a^^u,
ratou mau tamarii, e to
i
ire
.
raa;
,.iraa
at oa
tatou
temau
te
!
i
te
.u
s a. h a t
u
tai-ono
to sabati
.
te
e
•â
e
;i
Jiiau
■ ;
üiau
aita
i
.ua
tupu
]
te
mau
valii
;
te
;
i
ttimar i i
hoe
te
pure arrv^ f, hoê â
roa te reira pe u.
ho'iraa
haP e
jQ
tamarii
lohia
te
ia
e
te
ha a, P i i r a a
iho i taua
feia
a r 0 o h i a
Te
to
:
eia
ra
te
me-
haerete
nia:
hau
E .haapi il
sabati e te
h aapiiran
i
oa
la
fare
roa
rahi
haaP i i
faatere
diakoorometua, tae noa'tu i te
mau
i
ta’na
; a rohi
! haapii i te tamarii
haere, e
ia paa.ri
oia ra , eita ia e raoe
mau
faatere
faahou.
té
,1. r o -
,
rupe a?Te mau
haapao
te
ta peapea nei '
tamarii , hoe â ori
ratou
L
ite.
maitaihia
ta
:.iau
sa!
râ ,
diakono
i
jjaroita
ha a P .11 r a a
Teie
paroita
liaapiiraa ra,
ïtua
e'a
I 7
-
iiaap 1 iraa
ua faatupuliia te aiau.
Marite, e mai reira i.Europa. ( Farani e
fenua porotetani no te rein
3ae
)...
î
u
E
te
:at.
vnîiiae i
c. ,
p'a-
ua
i
mau
np
e
paratane,
sabati
ano-
roa,
ua
e
te -h a av; ii l'ia'i ta i i. to.
ilî o
ia
ratou i t o ' na
X ar i i
te' na ô à t o a îi i a r a
atoa. ”
ai
saba-
faatupu te
oia i te
JT»
te
e
mataitai i te hoe hau-
faorue te tamahine ia'na, ua peapea
rii oia e ua rû oia i te imi ia'na. la itea
haaiiiraa sabati au
nia i to'na
menema
i
taa ta
te
mea
ITtG
e
taaê, aita te tesnahine i haapao
faahounia e ana. la ite te "
feia metua e
ï’aratane,
i
vahiné
tetahi
mata-
hoe liaapiiraa
sabati, e ua
rahi te taata paari i ite i
haapiiran ra.
i
e
te " tante "
tiraa
tamarii ? E afea ratou
hoa i te mau peu
F a iîi ia
.
i
no
hoe
matahiti i mûri iho, haamata ' toa ' tu¬
taatn. porotetani i Beretane , o losepha
roa,
ro
Il
.
naa.
i
0
te
patoi i te [loe mau peu tei
hanere
hoe
18
te
tia
l'iu
roa
no
mau
faaino
te
ua
maoro
faufaa
tai'o
te
rahi te mau tamarii
laua
a'é
hoe potii api - e 14 matahiti to'no i te taurua mai te hoe fetii no'na
to*
mau
i ta ratou
.
ra, mai
tau.
ua
ino' e vai nei i
te
tei fanau i te ovae no Eperera
mua'tu, Teie te hopea o te Tiurai.
pai (na te teina i
fanau) e e taata faaroo rahi oia. E maha ahuru ma
ono
to’na
matahiti i i^ohe ai, mai te hau : e mau*
roa'tura ta'na
ohipa maitai
i
taua oire tahito
Ei
e
mea
Teie te toru. 1 te hoe pô... ua haerè
i te
faatia noa ai ia vahavoha te mau faatere
en e i
tae noa'tu i te mau
taua
ohipa iti maitai
haamata
ore
taata, ua painu
tamarii tei faaruehia e te feia
mau
te
taata laatamuà o
ti , te poheraa.
te
o
Mai te aha te
—
reira.
na'
i
te
e
e
manuia maitai i
roa'tura te mau
te
E
hanmata
te oraroa
■netua...
i
n ei
a o
0 r e
parau,
mai te
tamarii
taata pao.ri,
i imi hia'i
ra.
te
i te
taorahia i nia e tei
tai'o
te
h i f o r na
te i
aita'toa
rave
te
i te Tiurai ? "
roto
utuafare, ua pau te r.ioni, e ua
mau
fi fi
o
0
ta a t a
te
mua
te
1 te mahana maa, i te 15 no Tiu-
haaP i i
I
tau
n0
e
;
o
te
ma
:
Aita vau i ite i
aita oia i
te taero ore, e
au e
"E nehenehe faahou anei ia parau e;
purumu
itatai
f enua
mau
rea
!
ma
faahou no te haapao ia ratou.
Te ui nei
ohipa faufau. Te ite nei tatou i te
hopea no taua ohipa ra. Ua faataahia
rai, i te hora 10 i te poipoi i nia i te
purumu ho Fautaua, uci faaû te hoe pereoo uira ma te puai i te hoe tumu raau
i te pae oui no te ea. üa itehia te tino
i
te inu ore,
ia ratou ta ra¬
tamorii. I taua mahana ra, oito
mau
metua
e
te
mau
A haere rc tatou i mua i roto i te monao
o
tou
ua
haa P a 0 r na 't o a
ma u
aita
roa
arue
tua i te atea ; e ua moe
Aita te tamarii tahiti
:
ma
ite i te inu
attentes et ses
ohipa maitai
te ori
oia i ite i W taero
Atua !
espérances pour ce qu'elle peut créer
d'elle-même, sans avoir besoin d'amis
extérieurs trop zélés. Si c’est un joyaq
il aura d'autant plus de prix qu’il sera
regardé de loin.
Un papaa comme ça... 1
t
ohipa ino, na roto ia ratôu iho.
Davida i rnua i te afata faufaa, e ua ta-
J'aime Tahiti pour cette jeunesse et
ite
oriraa e ere atoa te mau himene
ta'na oriraa tei riro ei
arearearaa
i te Fataua i te tueraa popo.
tamahine. Ua haere te feia me¬
te mau
api, e mea ê te Tiurai.
te
no
chesses fondamentales du pays.^
ê te
mea
Teie te tumu
i
E nehenehe ia tatou ia parau e, aita
ils ne cachent pas
E
te hoe
ere
non
'
feia
E parau mau, e
chica
nés et cie procès et c'est sans doute
vrai, mais les dissentiments si tenaces
soient-ils n'empêchent pas les rela¬
On dit que Tahiti est une lie de
aau
hauti, e ohipa ia to
faatupu tatou i te mau pupu oriraa i te
hoe vrthi taaê e na tatou iho e haapao
ia ratou.
aore ra
e
Ua tae na papaa e piti i tatahi, ua tiatonu raua i te mou tamahine e i mûri
iho ua haofatata roua no te hanihani i
matahiti. Ahiri tatou e hinaaro e
faaarearea i te mau tamarii rarahi, e
parau ra,
ta
i te
tamarii,
tai i te tahi mau qrearearaa fanhiahio,
ratou
Ua
te mau parau no taua taata toroa ra.
ratou
te
e
i tatahi i te otue no Arue. Ua haere pa¬
ha te feia metua i Papeete no te matai-
taverevere i te parau.
e
ta'na mau
e
faahauti
te
mai te 7 i te 10 o te matahiti tei hauti
tia ia ori te mau taurearea e ia
mea
hinaaro
ta'na i faoroo mai... E riro paha, ahiri vau iho i faaroo i taua
mau parau ra, aita'toa vau i
faahapa i
il n'est guère d'endroit où il
faatupu i te
" Tiurai ".
Eiaha tatou
nunaa
no
Teie te tahi. i te mahana pae, 14 no
"Aita vau i ite i te mea ino e vai nei i
misionare po¬
ravea
Tiurqi, ua rahi te mau tamahine nainai,
E nehenehe faahou anei ia parau é :
te mau parau
soit possible de mettre en commun au¬
Aita ra oia i ori noa, ua inu
roto i te
ei
Ne tatou iho e paruru i ta tatou
ta æ.
mau
hoi. Ua pepe te vahiné e e faou-
tuahia te fatu pereoo tei
faaùraa.
U a faatano taua hoa porotetani ra i
J'aime Tahiti parce qu'elle a la vita¬
lité débordante des peuples jeunes qui
ont confiance en l'avenir et en leurs
;
atoa
ino ia riro te
fabata'toa i te mau ratefe e te mau taa¬
i te oriraa papaa i te pô o te
14 no Tiurai, e ua ori oia tae noa'tu i
te poipoi.
maitai te /riau taurua ia haa¬
n)ea
maitaihia te mau arearearaa'toa. E
tamarii
te pereoo
rotetani !
la vie.
tant
mea
te purumu.
Teie ia, ua haere ta tqata tei faahoro i
mai. Eaha te vahi ino i roto i ta ra-
ne
J'aime au.ssi Tahiti pour sa joie de
moyens,
te tohi paeau no
himene paripari ta ratou i hime-
te mau
i te ma
ro o te HaapOoraa porotetani tei tahitohito e patoi i te mau peu tumu o te
fenua, i roto i ta'na mauaoraa, Aue te
en
pao
Eiaha rê te tumu no taua facàraa ra ?
"A hio na
;
E
po'i i roto i te pouohu tei î i te vari i
Ua faohope taua taata ra i ta'na pa¬
frise souvent la sensiblerie
et dont se moquent les popaa. Il ne me
déplaît pas de voir un peuple qui a la
larme à l'oeil à l'occasion d'un départ
et qui embrasse si facilement. Cela
vaut mieux que des relations distan¬
tes basées sur la méfiance et la jalou¬
d'une confiance invincible
tahurihuri i nia iho ia'no, ha» oia i to¬
hoê
te
!
”
T O te Député
To te Ekalesia faateremah'ia ia*na iho
E parau tahito teie tei parauhia i
i to tatou
roto
mou
Apooraa rahi,
mai tahito mai e tei afaihia mai i ô
nei mai te mau fenua rarahi.
ia nehenehe ia ratou ia haapao i te
ohipa rarahi mai te peretiîeniraa tuhaa, tae noa’tu i te peretiteniraa o te apooraa rahi. Aita’toa ra¬
te mau
no
Ekalesia api. la paari te
mau
ohipa, aita oia i ore.
tou i ite i te feruri
E parau mau, te "Autonomie”, e
iho i te tohi mau fenua tei haa-
rarahi ia manuia e ia tere mditai te
paohia e te Taiete Faatupuraa pa¬
rau no
Paris, mai te Ekalesia no
Matatata,
no Togo, no Cameroun,
noa’tu te revaraa no te mau mi¬
sionare ; aita ratou i tiavaruhia e
te nunoa, aita’too te orurehau i tupu
haapiiraa no ta tatou mau tamarii :
i te fenua nei
Ua noaa mai te faatereraa ia ratou
no Gabon i teis nei matahiti : i te
matahiti i moiri ae nei, ua roaa mai
te " Autonomie ”, i te Ekalesia no
Taratoni.
Aita
paha tatou i ite i te auran
1)Ua
mau no
teie reo ” Autonomie ” Tae
mai i teie
roa
nei,
ua
faatere noa
nia te mau Ekalesia tei haamauhia
Taiete Faatupuraa parau,
e
te
e
te mau misionare
roa
mau
popaa. Ua maoro
faatereraa popaa na roto i te
te
haapiiraa i te mau orometua maoiii.
Peneiae te manaohia nei
e
te
tahi
aita te mau faatere Ekalesia
popaa i inii oioi i te mau ravea no
pae :
haavitivitiraa i te faito ravai no
Ekalesia. üa manao atoa te
mau misionare e mea ohie ae te faa
te
te
mau
tereraa i roto i
mea
vave
to ratou rima
no
te
e, ua matau ratou i te feruri,
i te mau bhipa tei au ia rave i
te mau taime tei
mua’tu.
Te hoe ohipa inatarnua ta te mau
i faatupu i te mau
fenua’toa ta ratou i haere, o te haamisionare paatoa
hoe fare haapiiraa
bibiiia oia hoi te hoe aua pipi, mai
tei itehia i Heremona no te faaineine i te hoe tino orometua ravai e pa
ia
maura
no
te
pu no te faatere i te mau paroi sa
maohi. Ua tupu ihoa taua ohipa ra i
Tahiti mâ nei, mai te tenetere i mairi aenei ; e ua rahi te mau orometua
tei tavini maitai i ta tatou Ekalesia. Area rô, aita ratou i haere ma¬
oro i te hoe haapiiraa hohonu roa.
i te mau opuaraa
Teie râ e ere te mea tia ia faaea
te mau misionare i te hoe fe¬
ere
te
no
faaarepurepu i
te
Ekalesia. I roto i te fonauraa no
maoro
te
"Autonomie”,
ia mau ra te haamàurao o ta
ohipa ia haere ratou i te hoefenua ê e tia'i ! Ua rahi te mau fe¬
nua tei ore â i haapaohia e te hoe
mau
nua
;
ratou
Taiete faatupuraa parau. A hoarnanao tatou i te hioraa no te mau Eka¬
lesia mqtamua tei haamauhia te tau
no
te Aposetolo.
maoro
Aita Paulo i faaea
i Korinetia e aore ra i Phiii-
pi. la tae te faito no te paiete o te
feia Cheresitiano i te hoe huru ra¬
vai maitai, ua faarue te Aposetolo,
ia ratou no te haere i te tahi oire
;
reira’toa te mau haapii-evanelia e rave rahi tei haere e haapae ua na
£ na roto i te mou fi fi huru rau, te
tamai, te mau ati te amaharnaharaa,
ua faaetaetahia te tino
paruparu o
te
Ekalesia api.
Eiaha tatou e manao e : ahiri te
mau misionare e faarue roa i to ta¬
tou fenua, ”e pohe te Ekalesia”, I
faarue ae nei
te mau misionare i to tatou fenua ia
tiahihia Pritchard e to to’na pae.
Hoe noa iho misionare i faaea i ôta
tou, e aita te Ekalesia i pohe : aite tenetere i mairi
ua
ta'toa te nunaa porotetoni i to tatou
fenüa i fOrii noa i te hoe haapaoraa
ê tei afaihia mai i te fenua
ma
te
e
rave
amui te
mau
orometua
maohi i te ohipa no roto i te hoe
faito hoe roa. Aita te tqhi i hau ae
i te tahi. Hoe ô mono ta ratou.E
maitihia te mau toroa’toa e te apoo¬
raa rahi. E riro te mau misionare ei
mau nielo tavini no te Ekalesia. E
auraro
ratou i te
faatereraa, mai te
melo tatai tahi. E faaorehia te
mau
misionare e'to’na mana. 0
te peretiteni no te apooraa rahi
anae tei papai i te faatere no te
taietey te haere e farerei i te feia
toroa i te hau, o te tuatapapa i te
apooraa
leni rarahi
mau
no
ra, no te mea e,
i Tahiti nei, ua
haamatahia ae nei te tahi mau vohi
no te faatereraa ia’na
iho, mai te
matahiti 1884 ia faatiahia te apoo¬
raa
rahi amui o te mau Ekalesia
Tahiti. Mai te reira taime tei. te
rahi te mana no te faatere
i te mau ohipa roto no te Ekalesia.
apooraa
Tei ia’na anae te mana i nia iho i
to’na mau faufaa. Ma'na’toa e maiti
i to’na haapoo faufaa. Ua tahito te
haamauraa o te Tomite Tamau no te
faaoti i te mau ohipa hurü rau no te
Ekalesia. E haapaarihia e e faae¬
taetahia te huru no te faatereraa i
mua i te aro o te nunaa
porotetoni
mai te mea
e
faatiahia te "Autono¬
tauturu puai o te hau. Teie té tapao
no te semeio ta te varuo maitai i
mie” e tatou iho. Eiaha tatou e hio
faatupu pinepine roa, ei tamataraa
rohi tatou no te rave amui i te aratairaa no te aua mamoe no teFatu !
i mûri. A hio
na
tatou i
mua, e
ia
-
*
Ekalesia no Philipi i te mau taeae
e te mau tuahine. Ua au ia parau i
ta te Mesia iho : ç> outou te maramateie nei
ao.
0 lesu te mahana ; o to’na ia mau
pipi, te fetia, te tiarama rii i roto i
te poiri. Te poiri ra, eaha ln ? 0 te
ite
teie nei
i te ora ; o te
i te
maramararna
i to te
ao
nei, ia
faahiahia’toa ratou i te reira : ia
pee ê to ratou poiri e ia taeahia ra¬
tou e te mau hihi o te rô parautia.
2) UA HAAPAOHIA IA El ARATAI.
Ei tohu i te e’a. üa na rpira te mau
fare rnori, i te mau pae ava, e te
mau otue : eiaha te pahi ia û i nia
iho i te to’a. Oia’toa te Ekaletia a
te Mesia ; ta’na ohipa ra, o te faai¬
Atua. Teie te aroha o te .Atua
maori rô e, ia ora to te ao nei. 0
te
hinaaro ia i te Atua e ta’na mau
tamarii taiva ia faahoihia mai ratou
i to ratou Metua. la î to’na fare : ia
tupu to'na basileia (Il Kor. V, 14).
te
2) la 1 to ratou aau i te parau a
Tei te .rnau taata no te Atua te
haamaitai i taua vahi ra, ma te tau¬
turu hia mai e te Varua o to ratou
FatUo
e’a o te rai i to te moana
eiaha to ratou pahi
varua ia parari : ia tae atu rô i te
( Eliîaia ).
3) la tuu ratou i te iamepct i nia
1) UA HAAPAO HIA TE MAU
fenua hamani ino
ia vara te mau raatiro, e ia parari
to ratou pahi. Mea rahi atoa te mau
mori haavare a Tatane ia vare te
taata ia’na. 0 te Ekalesia te fare
mori mau, ei faaaraara i te manao o
ao
haapao ore i ta’na ture : o te rave
ino ; te taivaraa i te Atuo.
TIARAMA El AH A ?
haapaohia "ia ei haapee e i
te poiri. Oia hoi ei foaite i te huru
mea’toa. Üa na reira te
mahana, ia hiti mai i te poipoi ; te
ava’e i te ahiahi ; te mau fetia i te
pô. Ei faaite i te huru o te rnau mea
o
te
fnau
nehenehe ; e mau mea hupehupe, te
mau
mea
atôta.
Oia’toa
pipi haapao na
lesu : Ua haapaohia ratou ei faaite
te
mau
te ia i te
o
teie nei
tipaeraa
ao
;
i te ao.
3) E rave rahi te rnau mori hoavare
i roto 1 te mau
mau ihitai
i te maitai
Mesia ana'e.
te
no
lesu
te
i te vairao. Eita te mori
raro ae
ta.
e
maitai i
i te roi e i roto i te hoe afa-
Mat. V, 16.
4) la faal pinepine ratou i ta ra¬
farii i te pû o te maramararna.
Teie te pu o te maramararna : 1) te
taio moite i te parau a te Atua. 2)
Te pure onoono i te Fatu ohipa. 3)
Te ati atu ia’ria, mai ia loane o tei
huri nei i nia iho i to’na ouina.
tou
IDNAHEA TE FEIA FAÀROQ IA
RIRO MAU El MAU TIARAMA 0 TE
AO NEI.
1) la î to ratou aau i te aroha o
Mato i rôfo I to ma'i
Ua taaholhta mat to tino pohe I Papoofo.
na nia t to manurova toi tao mat t to 27
nol
no Tfurai t to pô. Ua, raht to mau taata toi
iiacre • tamahanahana t to utuafaro : la Co-
Itna a Oopa o ta^na na famahtno, t Faaa
o
I fa fare,
Ua tupu to
to hora
hunaraa mai to 28 no Tturat I
4 t to ahiaht, t Paofat to pure liunu-
rdo ma'^t. Ua tao te Tavana Raht
vahtno, to
Papal parau raht, to Sonatour, te Peretltonl
o to A, P. F.
to Doputo api, o John Teo,
rlki
to
fola toroa*toa, Ua afaihia te tino I
vohl tahutiraa I TIpaoruI, I reiro, uo
to
o
haapaohia e foru vororaa, na Toarikl, na
Vanixotte, porotifani o to A. P. F, e na
Hubor tano, papal porau rahi e #e Hou.
Ta faolta atu nal ta Vaa PorotatanI
Ekalasja Tahiti I to^na aroha t ta
faro
ta
o
ta utua»
no Mato, la fiai te Atua la ratou I ro»
to^na hau e fo^no oaoa,
to I
ÏÏO TE HERE IA TAHITI TEIE
TE TAHI MAU TUMU
te api 1 )
i mua i te mau taata ê, o te hoe ta¬
(Tuatiraa no
^
pao ia no te hoe nunaa tei' ore roo
tu i riro ei nunaa titl. Te hinaaro
nei te nunaa tahiti e tapea maitai i
to’na iho huru, aita oia i peapea i
te faaroo i te mau parau
tei hoapa-
rarehia i nio iho ia'na. Te here nei
au ia Tahiti no to’na autaeae e te
ohie i te fariiraa taata, tae noa’iu i
te huru no te aau no te hoe nunaa
tei putapu pinepine roa e tei tahito-
hitohia e te popaa. Aita vou i inoino i te ite i te hoe nunaa tei toi
ohie ia reva’tu te hoe hoa e tei apa’
tu ma te anaanatae. E mea maitai
ae taua mau peu ra i te mau peu tei
haamauhia i nia iho i te manao ino
e te feii.
Te here atoa nei au ia Tahiti nd
to’na oraraa oaoa, eiaha ra fe oaoatei aruehia e Georges de Caune i roto i ta’iia hohoa peni, oia hoi te
te arearearaa e no te taia-
Te oraraa oaoa no Tahiti o te
hoe oaoa tei faatiahia i nia iho i te
tiaturiraa tuuîuu-ore i te oraraa. Te
hère nei au ia Tahiti no te mea tei
roto
ia'na te itoito puai
mau
nunaa
ananahi
e
to ratou
mau
roa
i te
ravea.
6
vafavara roa te mau fenuo tei
mea
nehenehe ia tahoê te mau taata’toa
te amo amui i te maü
no
rahi
no
te tae otu i
papu, mai tei
te
hopoia rnhoe hopea
itehia i Tahiti mâ nei
te
hoe fenua
peapea, 8 ua rahi te mau taata tei
haere i te haavaraa, e parau mau
teie
area
râ rioa'tu te etaeta no te
te taaêraa o te parau,
maroraa e no
aita te aroha tei taamu i te mau taa
ta i
faaorehia ; aita’tca te mau pea¬
i tapoi i te faufaa no te mau
rarahi tei amoltia ma te ma¬
nao hoê ; aita'toa te amui tahiraa
no te hoe pupu tei faahops i te hoe
pea
ohipa
ohipa.
Te here nei
ia Tahiti no taua
apiraa ra e no to'na itoito, no to’ria
tiairaa e to’na tiaturiraa, no te mau
ohipa tei maraa io’na, no roto i to’
na
au
hinaaro, ma fe tauturu ore no te
mau
F. V.
roa no te
api tei tiaturi
Ua hiohia Tahiti mai
Mesia. la manii moite te pape
haumarû no roto mai i te farii repo,
mai te hoe pape i fatata i te amaha
ore
roa
fo^no maifiraoiiia ei
ta.
mai te tiarama o te ao nei.phil. 2,15
0 ta Paulo ia faaitoitoraa i te
o
ris. Ua val maoro
mat
oaoa no
la anaana maite outou i roto ia ratou
rama
Ua poha roa to Députa no
Potynoxta Ftt**
ranif o Mata a Oopa l to 14 no Tfural f Po*
te mau
opuaraa
Eiaha tatou e hitimahuta i te rei¬
i te parau a te
Atua i te mau
fenuo ê ê. üa hoapaori oioi hia te
mau paroisa cheresitiano rnatamua,
rure
mi.sionare
e
te
hunaraahia
taua
ê ê onoono roa. E riro to
fenua mai te hoe poe faufaa
rahi, ahiri oia e itehia mai te ateo
anae.
^
tatou
Hoê papaa mai te reira huru
apî
mou parau
1
to i to matou
TE HOE RATA NO SAMOA MAI
-
Hoii te revaraa o na auaha i te ru ru ra a
no Samoa, ua haporso hia'tu te hoe rata
no
e
manaô, te mau ô ta
mau
Ekalesia Tahiti i faa-
no ,le
tae mai ia matqu nei, e te haamauruuru maitai atu nei matou ia outou no te
Sainoa
te faaara hoi i te taeraa'tu o na
te aroharaa i te Ekalesia
no
auaha
na
no
reira. Eita roa râ e moe ia matou te horahi
te Evanelia tei tae mai ia
auaha a te Ekalesia Tahiti'e rotopû ia
roa
ratou. Teie i mûri nei, te inau parau ta
ratou i papai mai ei pahonoraa i taua
matou nei na roto ia outou e te Sotaite
rata ra.
Atua ora.
"
E hoa here mâ
noLonedona. la haamaitai te ioa no te
Ei
Te arotia nei matou ia outou, to ma¬
mau taeae i rolo i te Fatu ua tae
Eperera
eua taiohia i mua i te Apooraa Rahi no
te Ekalesia no Samoa nei o tei pùtupuUa
mau
parau no
oaoa roa
ta outou rata, e ua hau
roa’tu â to'na oaoa i te farerei-tino-raa
3
i te rururaa no te mau Ekalesia e te
Sotaite Faatupuraa Parau no Pati-
TEI TAE MAI
-
e
mau
e
fa.
Tahiaiii i Maharepa, o tei
f
a) Ua tae mai nei o Hira Tevaearai,
j
I
ua
no
naere ae
nei i te fenua Ma-
4
e
faatia
TE TAHI MAU RURURAA
-
Ua tiipu
iho nei i te avae Tiurai e
i Moorea :
a) Hoe rururaa orometua-pupu i Mai
harepa. Ua ainui te mau orometua pupu no te'haapiiraa sabati no Moorea no
na mahana e piti (22, 23 no Tiurai) no
rururaa
mataraa
tamarii
no
te tau i
mua
te
na
haapiiraa, ua hinaaro oia i te hoi mai i
te
mau
na
i te huru o to te .Mstua aroha ia
hoi faahou atu oia no te faaoti i
mai te haamanao atoa hoi i te mau ohi¬
tou ratou
teie
te feia
huru rail tei haapaohia i taua rururaa ra. ! te mahana hopea
ja pûpû mai
te paroisa no Haapiti i te hoe tamaaraa
na te mau tamarii, o ta ratou i farii ma
te oaoa. Na Tapao orometua i faatia i
te mau tamarii i te parau no Moorea,
apî no te fenua nei, no to'na iîoito i te
tei anaanatae-roa-hia e te mau tamarii.
rai
te tahi tau
tro
e e
rii. Ua
avae
matamua
no
i te avae Tetepa nei. Te faaite nei tatou i to tatou
aroha ia'na, mai te faaiîoito ia'na i te
titauraa i te vahi e toe nei, a hoi mai
ai i to fenua nei.
la riro
te tahi i te tahi. Te vai noa nai â i ro-
e, o
raton mai te matau te tahi i te tahi e
taime faaoreraa
mau
ta'na haapiiraa orometua
taua ohipa ra na te.laata, na te Atua
râ. E tia ia tatou ia haamaitai ia'na,
no te ohipa ma.ere ta'na i rave no ta¬
tou, ta'’na mau tamarii tei taae inaoro
ra
Tiu-
teie
tae mai oia i te pae
fatatahia tatou te tahi i te tahi. E ere
mea
metua (loa.
nei, tatou i mairihia e ; tama¬
te Atua (! loa, lil, I). Tai’o
Rom. 8-17.
3) Na te .Metua i amui i te taata ra¬
I
nei.
te fenua nei
meio rahi ta te Atua i faatupu ; ua haa-
te diabolo to tatou
8-44). Aita râ te Atua i
tahoo mai ; mai te hoe metua tei 1 i
te aroha, te faatavai nei oia ia ta¬
tou, ia au i te reo a lona : a hi’o
nei,
tei
reira i te pure e :
1) Na te Metua i hamani ia'na (te
tino,
te ora, te varua) ; e tamarii
oia no'na ; to’na hohoa, ua piri ia i
nia i te taata, i imi noa’i te taata
ia'na,
2) Na te Metua i faatavai ia’na. E
tamarii orure hau tatou no’na, e mai
piiraa sabati, te au i te mau orometua
ia rave papû, ei faaineineraa i te mau
raa
Ekalesia e no te mau Sotaite Féatupuparau iib Patitifa mai te hoe 3e-
na
haapiiraa i mua nei. Na roto i
teie
raa
Mtua.
Te faaite hua nei ei taata nei tei
to matou
taua na mahana ra, ua faaterehia te ta¬
hi mau haapiiraa no te ohipa i te haa¬
moe
no Tahiti mai ). Aita 1
ia matou e, na to outou mau tupui afai mai i te evanelia i ô matou
iehova, o tei riro ei Metua no
Iseraela, no Iseraela ana'e râ (Jer
31-9 ; Is 63-16 ; 64-7 ; Mat. Kô ;
2-19) e ua mairi atoahio i te hoê
mau taata taa'e (Il Sam. 7-14 ; Soi.
68-6 ; 89-27).
Na lesu ra i haapii ia tatou i te
tiaoro ia Iehova, mai te parau e : e
ia
parauapî
mai, no to'na tare i Ma-
haapiiraa orometua, aita
nei, ua haere
afaro râ i te aua pipi no Strasbourg, i
reira to'na faaearaa e piti matahiti i
Haapaôraa
Metua.
Parau mau l»oi : i roto i te Faufoa
Tahito ua mairi hia taua i'oa
rite, i reira to'na faaearaa i na avae e
oia i hoi mai i ta tenus
te haere i te
Na riro râ te rururaa rahi no te mau
!
o
te vai
mea
nei i te matahiti 1830.
;j:
to tatou hoa orometua
ta'na hiopoaraa hopea e no te
ra ta'na opuaraa tahito no
oti
tamarii te
Hira ?
b) Hoe rururaa no te rnau tamaroa no
Tahiti e Moorea. Ua tupu ia te rururaa
i Haapiti : e 38 tamarii tei amui mai
hoe hepetoma te maoro. Ua faaterehia
te mau haapiiraa e te mau ohipa haiiti-
i
i
n.a
leva'tu i Fate faahope i
ta'na mau haapiiraa. I te matahiti 1950,
reiraa e aita hoi e taura tei taamuhia
te
■
tamaiti
rani i te matahiti 1954
no te haafatata ia tatou te tahi i te tahi. Hoe â huru e, ua inoe tatou ia tatou
iho, noa'tu te parau raahia ta matou Ekalesia e : " Lotu-Tahiti ”, (oia hoi,
tere ta'na i
^
api teie : na lesü mau i liaapii i te taata e, te .Atua to ratou
porau
te faaineine faahou ia ratou no te haa-
;
1
)
ea
i te Atua tei riro ei Metua.
tou
b) lia hoi atoa mai to tatou hoa oro¬
metua 0 Teihotu no Papara, na te hoe
piti
V. Toma, papai-parau rahi no te
mau Ekalesia no Samoa.
te Apooraa-Rahi i te
;
i
no
rite.
To outou hoa here
hoi, ua hau atu i te
130 matahiti i teie nei, aita roa e fare-
mau
haere atu i nia i te
Atua ia vaihomai oia i nia iho ia outou
tai, i teie nei e amuri noa'tu. ”
E parau mau roa
vai nei anei te tahi atu
ta'na
tu mai te 19e tae noa’tu i le 22 no Tiu-
ia na
reira to'na taviniraa i to'na nunàa. Te
5. Te liai'nei tatou i te mau
i to'na aroha metua, te here o ta'na Ta
maiti e te au-tahoê-raa o te Varua-Ma-
mai nei ta outou rata no te 10
E to matou Metua i te ao ra. Te
pure nei te mau pipi a lesu ia vai,
i roto i teie pure ? Te pure nei ra¬
te titau i te toroa orometua,
no
faaotiraa, te pure nei matou i te
e.
tou
nu.
no
Te pure a le Fatu
Hira ei hiotaa
o
na
au
i teie mau tamarii. Ua
tatou
oaoa
rii
tamarii i to ratou putupiituraa i
hepetoma ra i te vahi hoe e ua hoi
taua
pa
na
reo
iho ei
:
Na roto i
Metua i te
taeae.
to matou
e
ao, mai te mea ra e, ua riro te toa
nei, mai te hoe melo no
hoe, oia hoi ; to
ta
e
te
utuafare rahi
pure
(Eph, 3 : 14-15). Te
haapii nei teie reo pure e : e taeae
te
00
tootoo
ana’e te mau taata, e o te Atua ta
ratou Metua.
faarueraa i to'na utuafare e to'na fenua
4) Na te Metua e tauturu nei e faaitoito nei. Tei te ao te Metua, i te
TomoraaFare
TOMORAFAREPUREIMATAIVA
i Atuona
Ua toinohia teie fare i le 1
pure
I
Tiu¬
no
rai, i te hoe mahana maa i te hora ma-
fore
ha i te ahiahi. Ua amui mai to te fenua
api no Atuona, o BETELA III. Ua
noa'tu to ratou faatoo ; ua tae atoa te
mau manihi.ni no Tikehau. I le haama-
homanihia te fore matamua i te tou
no
Betelo iho ô te ioa. I
te tau no Teota oremetuo, ua vavahihia
taua fore ra, e ua afaihia i nia i te fe¬
Paulo Verenie, o
taraa,
ua
faaite
mat
ru.
tiaraa no te fore orometua te faatia- I
mai te tavana
orero
no
te
i to'na mau niana'o mauruu-
Na Rfii Reliais vahiné i
orero
i mû¬
|
oia te fatu no taua
vaihaa fenua ra tei reira te hamaniraa-
parari i te miti rahi. Mai taua taime mai ’
ra, ua haapaohia te pureraa i roto i te !
hia te fare pure. Ua topa te io'a api no
te fare pure o " ZlONA ",
piha no te fare-orometua. E i teie I
matahiti i te avae Mati, ua hamanifaahou-hia té 3 o te fore, i te raau ihoa
peretiteni no te
amuiraa kanito. Ua tuatapapa te tamu-
nua
faahou-raa-hia. I te
avae
Mê 1960,
ua
hoe
|
no'no fore matamua e piti, e ua oti roa
i te avae Tiunu nei. Mairihia ihora te
ioa
o
Betela III.
O Punua, Teraitua, Hahunuhe djakono,
Pukahu te mau tamuta mai te tautu-
ruhia e te mau taurearea. E 32 avae te
roa
0
te
I te 17
fore, e e 22 avae i te aano.
no
Tiunu nei i haopoohia'i te
no Taaoo
Maria Kekera i
taviri i te opani, na Punua Teraitua te
oroo
te
tomoraa.
Na te paroisa
himene tomoraa, na
ri iho tio te mea
ua
S.A. Imprimerie de Tnhiti
des Remparts Papeete
e 0
ta, 0 tvlanava a Tepa i te mau haamauraa no te haamaniraa fare, e ua haapopou oia i te mau rave ohipa tei haamau
e
mahana tataitahi, mai te haamataraa e
tae noa'tu i te hopea. U a pupu oia i te
taviri i te rima o te diakono. Na te dia-
kono te parau
pureraa tei
tua.
hopea ; na mûri ae i te
haapa’o hia e Tuarae orome
Ua faaitoito oia i te amuiraa i nia
kono roua o Teiitalona te aoraa (Gene-
132/13 '' Ua hinaaro vau
i te ripene, e nana iho i taviri i te taviri i te
opani.
I te pô, ua tupu te hoe aufauraa no
28/19). Ua tae moi te mutoi farani |
te faahoi mai i te mau haamauaraa. Te
iho ia Salamo
ia ziona". Na te tavana i tapu
haamauraa bibilia
se
e
tae
mûri
noa'tu i
te
e
na
mau
Kahunuhe
taeae
i te tomoraa, ua
ae
poe tino e
dia-j
katolita. 1
haapaohia te
i te pô, ua hoapaohio te tua-
roiraa e te hoe aufauraa.
la haamaitai mai te Atua iteie nei
amuiraa
iti,
e toe
noa'tu i to'na mau
ohipa. ■
Kaofa nui !
Tionetini.
.nei te amuiraa porotetani no
Hataiva i ta ratou tomoraa fare ; teie
mauruuru
ra,
te vahi hamanihia le fare pure.e
ere
ia te hoê vahi faahiahia ; no te mea '
puai te miti e te matai i reira. '
ra, ia tae roa mai i teie nei, ua
paruru te Atua i ia'na. E la, na reira oia i te mau tau i mua nei.
e
ua
Teie
ia’na.’
tiaturi
-
E MAU PARAU FAAARA I TO
TE TUHAA IV
te mea e ua faataa ratou i te hoe afa
mahana no te faatia i te fare i te mau
i te ao, e au ai ia ra¬
te mana,
i te fare mai te anaanatae e te itoito no
tae mai atoa te
'
rue
ri
tou ia
Te faaite mai nei to tatou hoa oTionetini i Nuuhiva i te tomoraa no te
vahi tei tei, taea orë hiô e te taata;
e au ai i te taata ia faatura, e ia
mata’u i te Atua. E tei ia’na te paa
Te
tere tama ;
mau
8ÛRA-B0RA : E tupu te tere ta’ma i Anau mai te 27 no Tiurai e tae noa'tu i
te sabati 30 i te ahiahi. Na te mau
tira '' Eclaireurs ”
Raiatea
raa-
e no
faatere i te tere.
e
Raiatea
roa.
Papeete
no
Tâhaa
-
;
No te mau tama¬
E tahoe te mau tamaroa no Tahaa-
Raiatea i Uturoa mai te mahana pae 25
no
noa'tu i te
Atete i te poipoi e tae
mahana
piti 29 i te ahiahi.
No te
mau
tamahine ;
E tahoe to
Tabaa - Raiatea i Uturoa
Setepa i te poi
poi e tae noa'tu i te mahana piti 5 no
mai te mahana pae 1 no
Setepa i te ahiahi.
Huahine
E amui te
:
mau
tamaroa
e
hine i Tefarerii mai te 17
te
mau
no
tae noa'tu i te 20 no Atete.
tama¬
Atete
e
Fait partie de Vea Porotetani 1961