EPM_Vea Porotetani_196106.pdf
- Texte
-
re61 oteMATAHITI
NUMERA
6
TlUNU
196 1
POROTETANI
Hoo i
QUELLE LAÎNUUE EAUT-IL
plus d*avoir à nous poser cette question : depuis des
dizaines d'années, elle est-à l'ordre du jour. En effet, l'effort considéra¬
ble réalésé à Tahiti poiir la diffusion de la langue française ne semble
nous
jusqu'à maintenant que des résultats dérisoires. Sortis de I
école, les jeunes tahitiens, recommencent de plus belle à parler leur lan¬
gue et il n'est'pas rare de rencontrer des hommes de trente-cinq à quaran¬
te ans qui ont obtenu naguère leur métro, qui n'arrivent plus à s'exp'imer
en français, ils ont depuis longtemps renoncé à toutes lectures dans cette
langue et quand par hasard, à la radio, le "speaker" commence les emis•sions en français, ils tournent aussitôt le bouton, se refusant la peine de
comprendre ce qui peut se dire dans ceTfe iangue. Les jeunes chinois gar¬
deront un souvenir plus précis de la langue qu'ils bnt apprise à l'école,
ils
car
en
auront
besoin dans leurs relations
commerciales, mais dans la
famille, le chinois reste bien la seule langue employée.
français reste donc une langue rare^parlée en milieu" papaa " par¬
fois en milieu demi, quand on a le souci de donner une certaine éducation
à ses enfants. Elle est aussi lo seule langue employée dans toutes les
relations officielles, la langue véhiculaire, la langue de,culture, une
sorte de langue mandarine qui marque le niveau et la classe de ceux qui
la parlent. Mais dés maintenant, elle ne suffit plus à tous les besoins de
la vie économique et sociale du territoire. L'anglais risque de devenir la
langue de demain, supplantant le français dans les relations commerciales
c'est la langue des hôtels, du tourisme, de l'expansion économique, ou de
qu'il est
convenu
de regarder
comme
tedJe.
de plus en plus appelés à prendre
gestion des affaires du pays certains se posent la nuetibn de savoir si dans certains milieux, il ne con¬
viendrait pas d'utiliser le tahitien comme langue de base.
A l'heure où les jeunes du pays sont
des responsabilités importantes dans là
.
la question : " Quel tahitien ?
Non pas certes qu'on parle plusieurs idiomes tahitiens en Polynésie, mais
la langue de nos pères s'est à ce point abâtardie que le tahitien d'aujourd'
hui n'est plus guère que du " parau tinito ". Les enfants et jeunes d'au¬
jourd'hui parlent fort mal un tahitien très pauvre et rares' sont ceux qui sa
A
première réflexion,
vent
envie de
écrire et lire couramment leur
puisque le tahitien
poser
langue. Comment
en
serait-il autrement
if'a jamais été enseigné, sauf dans des
cas
très limi-
:
e
tahito
mai
tnaeie
'ri& teie nei ui-
mai, te feruri
roa
raa-
hia taua parau ra, tlo reira ua rahi te
ofiipa i tavehia i Tahiti nei, no te
haaparare i te reo farani e ua iti te manuia raa no taua inau ohipa.ra, i te mahitiraa i te tare haapiiraa, te haarnata
inau
faahou nei te
tarnarii tahiti i te pa¬
rnau
cabu Icire.
une
Rédacteur
Daniel
:
MAUER.
i to ratou iho reo, e ere i te hoemea
te farerei raa i te hoe mautaata mai te toru ahuru ma pae e tae atu i
te fifi
Eiaha tatou
ore.
te
ra no
piihia, maori
roa.
tahiti i haa-
reo
ite tahi
mau
E tuu faahou ite
reo
ra
i te rei¬
maere
e
aita roa’tu te
mea
taime
varavara
tahiti ite hoe
tiaraa maitai
na
mua,
te
mau
e mea tia ia haàpiihia te reo
ia faaapi hia, ia parau faahou hia
reo tahito papp nehenehe tei faa-
.
ruehia.
rau
vora vara
te maha ahuru
i ta tatou
ü
tei
te matahiti tei
o
hiopoaraa «métro» i mutaa iho.
ore
i ite faahou i
latatii. Mai
roa
ratou i te taio i te
mua
roto i te
na
te parau i te
iininiîa.iTit*''uaapae
reo
pai hia
manuia
reo
puta tei pafarani, e i tefaa
rriau
hoi i te
radio, ia haamatahia te
para parauraa reo farani, ua tupohe
tou i te radio, no te mea, aita roa'tu
100
ton i hinaaro i te faaroo i te
reo
farani.
Area'râ, te
mau
mau
ra¬
ra¬
parau
tarnarii tini¬
mau
to,e
tapea mailai ratou i te reo ta ratou
i haapii i te tare haapiiraa no te mea e
parauhia te reo farani i roto i te mau ta¬
re toa ; i roto i te utua tare
ra, o te reo
tinito anae te parau hia.
No reira ua parau varavarahia te reo
farani maori râ i ô te
ro
te feia nietua
piitaa
e
mau
ata ia hinaa¬
faateitei i te faitohaa
ta ratou mau tarnarii. 0 te reo
hoi tei parau hia i Ô te hau, te
reo tamau raa, te reo no te feia i te.oia
hoi te reo no te feia teitei tei faaite i
hoe
no
roa
te faito
rauhia
.
e
te huru
I taua
nei aita te
reo
no
te
reo ra.
taata tei paTeie râ mai teie
mau
farani i ravai
no
te
mau
place valable au tahitien dans les relations du pays, ohipa huru rau no te fenua, penei ae e
il faudrait au-paravant enseigner cette langue, la revaloriser, remettre en
riro te rèo paratane ei reo no ananahi o
honneur quantité de mots anciens, précis, pittoresques, mais hors d'usage
te mono i te reo farani no te mau ohipa
Il faudrait suppléer à la carence de tout un vocabulaire spécialisé. Ce ne
tare foa ; o te reo ia no te mau hotera,
serait pas là une petite tâche. On a déjà beaucoup de peine à recruter des
,no te mau ratere no te farereiraa no te
mau ohipa faufaa, e aore ra no te
interprètes sûrs et qualifiés. La premier® tâche consisterait o préparer un
mau
corps d'enseignants et d'interprètes.
ohipa tei manaohia ei ohipa fautaa.
Pte hio raa matamua, e uiui tatou ia
Ceci n'est pas la seule objection ; on condidère qu'à l'école les program
mes sont déjà lourds, que les enfants ont de io
peine o les assimiler. Lo tatou iho i teie nei uiraa ; «F. aha te hu¬
ru no taua reo tahiti ra ?>? Eiaha no te
nécessaire extension des écoles accroît les charges du territoire d'une ma¬
mea e parau hia te mau reo tahiti i Ponière si sensible que l'on parie d'enseignement à mi-temps. Comment dans
iinesia nei area râ ua haavevehia e ua
cas conditions prévoir encore l'en 5 S ignement du tahitien
?
anoi hia te reo no to tatou mau metua e
-Ainsi posée, la question ne semble attendre qu'une réponse négative..
ua riro te reo tahiti no teie nei tau ei
Il vaut toutefois la peine de.tenter l'expérience, car actuellemeirt le peu¬
parau tinito. Te parau nei te mau tamaple tahitien et nos jeunes en particulier ne parlent correctement aucune
rii e te feia api no teie nei anotau i te
langue, ni le tahitien, ni le français. L'expérience prouve que ceux qui sa¬
hoe reo papû ore, hoe parau tahiti v.eve
vent le mieux le tahitien sont aussi ceux qui savent s'exprimer dons un
roa e mea varavara te mau taata tei ite
français correct, la connaissance du français ayant permis de comprendre
i te papai e i te taio i to ratou iho reo ma
mieux Ig structure de la langue natale, de mieux retenir et nuancer le votés. Pour redonner
'
on a
raa
e
Le
ce
Eitha tatou
étonnons
avoir donné
HOE-AHURU TARA
:
EAHA TE REO ETIA lA PARAU
I POLYNESIA NE! 9
PABLEIl A TAHITI ?
Ne
hoê
te mataniti
E
tia ia imi hia te
mea
te
ohipa api
mau
mau
taaê
reo
no
teie nei anotau. E
te hoe ohipa nainai. Te vai atoa ra
ere
te
tahi atu fifi
orometua
mau
fifi
roa
pû
ia
no
e
mea
haapii
varavara
mai-te hos
roaa
e maramaraina. Te
roa
te
tahiti.
reo
mau
E mea
au.aha pa.
ohipa matamua
te
faaineiueraa ia i te hoe tino
tua haapii e te hoe tino auaha.
Teie te tahi atu fifi
: ua
o
orome-
manaohia o,
hopoia roa te haapiiraa a te hau, e ohi'
pa fifi i te mau tarnarii ia taa maitai i
te taatoaraa o te mau haapiiraa. Mai'le
mea e e faarahihia te mau
haapiiraa i te
mau tau i mua nei, mai teie te huru : e '
e
haere te
tarnarii tamaroa i te haa¬
mau
piiraa i te poipoi
é te mau taraahine i te
ahiahi. I te hioiaa no taua fifi ra, nafea
te feruriraa i te haapiiraa reo tahiti.
Mat te
piiraa
reira
mea e na
tahiti
reo
e
hia, eita te haa
tupu. Teie ra,
e mea
tia ia imi tatou i te hoe ravea no te iriti te hoe iiputa, no te mea
e, aita te nunaa tahiti e ta tatou mau tarnarii
i teie
nei tau i parau papû i te hoe n.oa iho
aita te
reo
farani. 0 te
mau
tahiti, aita hoi te reo
papû i te
rep tahiti, tei ne henebe atoa ia parau
reo,
i le hoe
reo
taata tei i te
farani maitai
no
te
mea
e
ua
haapapûhia
e ua
faaravaihia te ite.
no
to ratou iho
reo e
to ratou ite tarant
E
maitai ia nehenehe te
mea
hunaa ia parau
i le hoe
hoe
reo e vai nei ei
tumu no to'na mau taoa. No reira, ia
haapiihia, paruruhia- tapeahia taua reo
ra e
tia’i. 8a faaineine-atoa-hia te
orometua
ratou
ananahi
metua
reo
papairaa
rave
no
te
o
rahi. E
ia
te ite papu
mau
i to
faatupiihia te
b-uka reo tahiti e
itf roa te mau buka
mau
mea
tei iritihia i le
e
o
tahiti: te
reo
bibilia, te
tere
perenina, te tahi mau haapjiraa
faaroo, te mau buka hiniene, te mau
aamu no La Fontaine, hoe aore ra e
piti tei tuatapapa i te oraraa no te hoe
taata tuiroo
riro te
reo
e
aita'tu ai. E
tahiti ei
i taua taura
ra no
te
mea
ravea no
tia ia
te paruni
haapapu atoa i te.
1
TE
Te
RURURAA
eaha
vea
te
ohi{>a
NO
te
no
rururaa
titifa
NA
uiraa
te
O
â
taime
O
AUAHA
teie
i
ai
parare
amui mai i
tei
lesia
E
ta
tatou
parau
no
mau auaha’toa
Patitifa.
no
ui
te
ra,
Eka-
te
no
I
mai
raau
i
iaua
teie
teie te pahonoraa a lîAVEA orometua
(Docteur en Théologie tei peretiteni
uiraa,
ga
rururaa)
nei
raa
te
i
taime
i
iriti
ai
oia
i
Ton¬
i
teie
ruru¬
"
tifa
E
te
mau
e,
ua
amui mai
auaha
te
no
Ekaleaia
mau
tatou i
te vahi
hoe
Pati¬
no
",
IA ITE TATOU TE TAHI I TE TAHI
1-
I “mutaa
iho
tere pi>^epine
to tatou mau
tupuna, mai te taht motu i te tahi motu, na nia i
to -ratou mau faurao (vaa taver. ). lîou te evanelia
a
mai
tae
i
roto
taua
teie
i
tere
mau
i te tahi fenua.
farii
ratou, ua
fenua
e
ai
tamai
tere
ua
,
ia
la
Patitifa,
moana
no
ratou
tae
mai
faariro
ra
râ
te
e
te
:
mau
tahi
Evanelia,
ratou i
taua
mau
tamai
ra, ei tere
poro evanelia. E
itoito
taaê to ratou i te haereraa i terâ fenua e i terâ
fenua
no
te afai i te
parau
îlau no te ora,
Na
roto i taua
mau
tere no ratou ra, ua parare oioi
te evanelia i terâ fenua
e
i terâ
fenua... e ua
tere
monohia
maitai
te
peu poiri
no te eteneraa
faito-ore no te evanelia...
tenetere
Hoe
ra ,
'
aita
Ekalesia
iho e te
i
ia'na
tahi
te
no
iho.
Aita'toa
Ekalesia
mau
râ
fenua
e
rururaa,
riro atu
e
ai
ia
terâ
to
fenua.
reira
i
ei
iho
i
ite
nei.
I
ia
tatou te hoe
i a—h o : to te¬
mua
E
roto
na
i
taura
teie
nei
tatou iho
matamua
te
no
taamii
NO TE FAAORA I TE TINO NO lESU
tino
Te
tino
i
ra
lesu,
no
te
hoe
te
o
tumu
Ekalesia
tei
raau
ia,
amuhia
taun
E au
e
te
manu
te hê ). Te pao
nei
teie manu i te apoo i roto i te
tumu raau. No to
ratou rahi ua rahi atoa te apoo
ta ratou i pao i
roto i te tumu raau. Aita ratou i tahoô,
tia haa¬
pao noa
te tahi
ia'na iho i te paoraa
i ta'na ,
apoo,
e noa'tu ua taîio
te tahi i roto i te apoo
i paohia e te tahi,
eita oia e faaea
i reira, c
pao â oia i
ta'na apoo
i mua e tae
noa'tu i te
amu
( te hàpe
raau
pipiharaa. I
topa i raro .
teie
tau.
roto
i
iho
tatou
i
einaha,
hopea
te
ra
fati te tumu
e
raau,
e
tatou
ua
e
tino
paha tatou
lesu, bia hoi,
i
te
nianao
no
mau
aiaoo
i
roto
e,
ia'na
e
lùairi
atu
aioiairaro.
No reira, ua amui tatou i teie nei rururaa no
faaora i teie tumu raau, oia te Ekalesia, i ro¬
i to'na
huru mau.
Eita taua Èino race e ora,
roto i te haapao-noaraa te tahi ia'na iho
j
la
te
to
na
na
reira
te
faahuru
tou
tatou,ê
hoi
te haa2;aruparu
i
to'na
huru
mau,
A
haamanâo
e
te
mau
e
mero
fifi
i
te
mau
Ekalesia
tatai
tahi
i
ioa
tia'i.
e
nei,
rururaa
i
te
mau
nei
an
i
te
i te parau no
fare
i te hoe
tou
e
3,
ite
râ
ua faaineine
tou tamahine
ua
2^a,rau
reva,
aanao
oia
faahou
iti
taua
ma-
hoe
ra¬
ia,'na
ao roto oe i to
tau
tamahine
oia
te
e
"
:
e
Ekale¬
la
no
te
reva
ra
Eita oe e
fare". Na
matou
iti, ua riro roa
utuafare,
na roto i na
mahana rii
ta ' na i faaea mai,
e eita e neheaehe
ia'na ia îiaere ê faahou. Te manao nei
e, hoê a
huru i roto i te Ekalesia a te Fatu; e eita e nehenehe
te
te
mero
no
tahi
ia
taaê
ro
faahou
hoeraa
tu e
:
i
i
i
roto
"
la
te
he>e
i
te
u,
ia
tat
ia
riro
rururaa
?
NA
AUAi.IIA
Teie
nei
ia
i
teie
No
:
te
;
Parau
te
tatou
e
te
o
ia
e
ore
e
i
no
pu¬
me¬
nehe-
tahi, ia vai noa râ te
tui^u te 2^E>‘rau,a te Fa¬
hoê
ei
".
auaha
mau
auaha
laau
Ekalesia
mau
râ
Aita
utuafare
ratouatoa
mai
VEA
tahi.
'i te hoe tahoêraa,
tahoêraa. No reira,
ia iioe ia tatou e,
te
tahi
jio
te
te
faatupu
hea
TE
mai
taaê
ia
te
tatou,eiaha
tatou
anae
jiehe
te
no
râ i roto
haere
rara
no
ei
putuputu mai
te
tei
tae
80,
e
Sotaiete
mau
mai
no roto
Faatxi-
Patitifa
:
Samoa, Cook Islan.d (Pa:nâ) Cilbert, Ellice, Miue, Nauru, Niu Cale-
nnraa
rotoa
no
doni
5
Tahiti, Car o 1 ine , Mar sha 11 ,
Niu
ÎJeberida,
Salomon, Tonga, Fidji,
Pa23ua, Ua tae atoa mai te
tahi umu adaha
no
Niu-Zelani,
A.utaralia, ïïavai ,
no
Inidia, no Aisia i' te lïitia o te râ
E P auahn.
no
te Conseil Oecuméniquè, e 2 no te Aéooraa-Rahi
no
te mau Sotaiete Faatujiuraa Parau i roto i teie
nei
a o.
mau
auaha
Teienei
Ekalesia
mau
tia
te
no
raa, ao roto
Niéthodiste ,
mai
ia
ia
i
tei
tono
mai
ratou
i
roto
aiaaa
e
6
na
i
i
ta
ratou
teie
ruru¬
Presbytérien,
Barjtiste,
Cozis
Luthérien, Anglican,
éga t i ona 1 i s t e
Ua
riro to tatou am.uiraa i roto
i
^leie nei rururaa
ei ta2)ao faaite e,
noa'tu .te
mau
ioa i
mairihia ia
ratou,
aita roa e 23£''tu e
vai nei
i ropû ia ratou e te
tahi, e te tahi. Te
igr
.
nei
ar.iui
râ "ratou
te
no
hinaarohia
e
te
TE
:
I
Fat.u.
hea te
Ak U if IIA
:
Ua
ruraa
YEA
haere
i
roto
faatereraahia
i
hoêraa
te
teie
nei
ru¬
?
NA
faaterehia
te
ruriiraa
i
roto
i
pipi no te mau fenua Samoa i Alalua. E aua
pipi rahi e te nahonaho
maitai. Te vai ra te hoe
fare rahi i ropû (e rahi*ae i te fare
pire no Betela i Papeete)
i reira e haapaohia'i te haapiiraa
a
te mau pipi,
i roto i te piha rahi i ropû.
I te 21^6 i mûri i taiia fare ra
,
te vai ra na pererau
e
piti,
e tei reira te tahi mau piha e ra¬
ve
rahi
(papairaa , vairaa puta, fare pure). I ro¬
to i te piha rahi i ropû i
haa2jaohia'i
te ruru¬
raa
amui. ï
mûri ae i te rururaa amui e operehi;.,
te mau auaha i roto i te miazi pùpù
ahipa e ei roto
i taua
mau
piha ra e 2-i'tu2zutu
ai te
pùpù no te
aua
feruri
ta¬
te^mau
anae
no
hio
Te
Iiaapao-noatupu teie
mea
ia, ua hiua
to'na
to tatou
te ta2)apa
tatou.
i
ra ,
ia
taata
Te
tatou tatai tahi
no te tino
hoe, eita roa e au ia
taaê te tahi i te tahi, i;.
taamuhia
ra
tatou e
te taura hoê,
e ia amui to
tatou haereraa i mua,
-uai na puaatoro e piti tei
urne
apipiti i te arote, no te mea ua haamauhia to
raua
a'î i roto i te
sugo hoê. I roto i to tatou
rururaa
nei, ia haainata tatou i te taamu ia tatou
iho, na roto i te f er ur i-ai;iui-r aa
i te mau 23arau
e,
rater
e
tatou ia'na
ra
e,
te
te
teie
te
te faaora ra
teie tumu raau;
aita te haaparuparu nei tatou ia'na/ te pao
;
te
mai
o
te
e
mahana.,
roto
e
ia no te mau Ekalesia no Patitifo. i
Mai te taime i fanau
ai te Ekalesia i
tatou
mau
fenua, ua haapao te Ekalesia
to
ia'na
nai
aore
huru
te
0
e
no
..la
vai
,
a
tatou...
2-
tatou
tatou
mai
e
i
Patitifa
mai te tatou ia
haamatau,
te
tatou
peu
tiai
e
to
tae
te-ua
neheaehe
tahi
te
haamaitaihia
la
mahaxia
na
te
taJii
roa
te haamanao
la
mau
nei, ua ore taua mau tere
farereiraa
faahou i rotopù
i te mau
tupu apî.
Ua haapao
noa te
tahi ia'na
i
no
te
?
mai
reva'tu.
teie
i
mahaua,
ua mahiti i
uputa api e te ite nei tatou
râ
te
e
taatoa
te
teie
i
mau
hope
roa
i
maoro
mai
E
te
i
reira
ra,
tei
e
ua
hopea
faahou ratou, no
purara
sia no
ter
:
taè
la
hana
Atua,
tahi
te
tahi
iho.
matamua
te
naaro
te
ia'na
rururaa
nei
no
te
hoi
raa
Samoa
no
turu
here.
la
te
e
taa-ê-noa-raa
rururaa
noa,
taua
nei,
aroha
te
PANA
i
te
te
Porotetani
RIRO
HAMOA
vaiho
fai
nua
i ta ratou uau tumu parau.
faaearaa râ o te mau auaha
fare
no
te
te
mau
auaha
o
te
rururaa.
te
anae
e
aua
motu
o
mau
Taua
iialionaho
pipi
atoa
no
motu
paratane) e
ratou mau fenua, aita
patu
no
te
faataaê
roto
i
te vea
i
pipi
(te
mau
ratou i
raa
mua
)
ia
E
roto
ia
i
ta
ratou
mau
fare
i
o—
^
aua
ia na te
faatere
faariro
ra,tou,
i
fe¬
mau
motu ;aarite,
piti hau tei
Pa¬
( Tuatitaa i
pipi,
maitai.
r.a , e
Samoa
mau
ei
tei
faaearaa
te
e
i
te
to
reira
Eté fêla Mefua e, na outou e haapao
i (a outou mau Tamarii
l
i main, i te hoe pô i te hora
aahiata, na faaroo,vaii i te tahi
mau parctu reo teitei : e
pae tamarii : e
toru tamaroa e e piti tamahine mai te 10
i te 12 O te matahiti, teiori haere ra t, nia
i te purumu i raro ae i te mon no te oire.
te avae
maha i
Aue
12 O
maha
no
te
rnarama ore.
tamarii tei
te
hoe
te
iho mau tamarii, e aore ra ta'na mau tama¬
rii faaamu. E mea tia ia ite papû te metua
i te
e
te
matahiti, téiori haere i
no
te
te hora
aahiata i nia i te mau puntmu
te oire. Ua feruri au i taua parau ra, no
mea e e ere i te reira pô anae te
tupu
ite
au
i te tahi
orihaere i
hora ra,
api
au
i to ratou
te matete, no
nei, i te pô ?
jeta metua, eaha
nei, o ratou te
reira, aita ratou
e rave
mau
o
te
pô. Aita anei ratou i ite
e aita ta ratou
i taoto i nia i te roi. E mau
iaata manao ore anei e aore ra aita anei
ratou e hinaaro nei e faatere i ta ratou
mau
tamarii
?
Eiaha ratou e maere, mm te peu e e
tae na mutoi i ô ratou e afai atu i te tahi
mahana i te hoe parau api fifi roa : " tamaiti i te fore auri no te eia ” . Ua tupu
ae nei e ua tano; ua pahono te hoe metua
ia ite e ua tapeahia ta'na tamaiti mai te'
huru no te hoe taata maere roa : '' Aita
vau i ite ”
E i te reira taime, ua opua
oia i te tairi i ta'na tamaiti haapao-ore-hia
"
Aita vau i ite "
E parau ino roa teie. O te hoe parau o toheraa tei pari i te
taata tei parau mai. O te tapao ia no te
tamarii
mau
-
feia metua cheresitiano e, ua ite
i te
auraa no to
outou
haapaoraa,
o
hoe toroa mau ia ta te hoe tuhaa no te
mana o te Atua, ta'na iho i horoa mai ia
haapao i ta outou mau tama¬
rii. E bapetizohia ta outou mau tamarii,
noa'tu to ratou ite ore, ua farii outou i
taua toroa. ra. E ua parau i te eiàie ia arataihia e ia haapaohia ratou ia au i te evaoutou no te
nelia
o
te
hibilia iho tei haamau i te haa¬
tamarii r.iai te hoe faauefaatiahia e tei hinaarohia e te Atua
manao paha te tahi mau taata, «
E
paoraa o te mau
o te metua.
tei
raa
E
mau
taata
poiri
roa matou,
aita to matou
haapao maitai i ta matou
mau tamarii, e mea maitai ae ia vaihohia
loua ohipa ra i te hoe fetii, e e na reira te
tahi : H. O te hoe ohipa ia no te fare haapiiraa. Na te mau orometua haapii e haa
ite
maitai no ta ratou mau tamarii. O
iho ta’u e pari i roto i taua parau ra.
la parau mai te hoe metua : ” Aita vau
faaite mai nei oia i to'na
vahiné te titau ia’na
te
te
te
no te
nehenehe ia ratou ia haere ma te
E te
ratou
",
£
outou
Ua faautuahia
te mau faatere pereoo taero i te utua tei¬
tei e aita taua feia metua ra i faautuahia,
noa’tu to ratou haapao-ore-raa tei fifi roa
i ite
i te auraa
tauturu are.
-
.
no
haava, te haama-
oraraa te
taime
.
haapao-ore-raa
nei
faafanau ia'na. O raua hoi te
aratai e te faatomo ia'na i roto i teie nei
ao. Ahiri raua e parau mai e aita raua e
hinaaro i te tamarii, aita ta raua ohipa e
tauihia, e aita'toa to raua haapaoraa e
faaitihia nei. Aita te hoe mimi maia i faarue i to'na mau janau'a tae noa'tu i te
i te
haapao
hora
haapao
metua tane e te metua
e manaonao
ratou mau tamarii i te reira
e rave
?
haapaoraa tamarii.
Na'na iho e haapao atoa i te tamarii i
te pae morare mai te metua vahiné : 6 te
ta ratou e rave
tamarii. No te
tà
tua
roa tei
aahiata. l taua
hora hoê i te
aita ratou i haere i
E te ani nei
i
tamarii
te
reira, eaha
ta ratou
mau
ohipa atoa ta te tamarii
ore i mua i te
ta nei ratou i te feruri
tü}ia mau orihaereraa ra. l te tahi atu pô
ua
mau
tei hia oia
Na'na iho e haapao i te tamarii i te pae
tivila. Ona iho te tia no ta'na mau tamarii
i mua i te tare no te mau ohipa ino huru
rau ta te tamarii e rave nei tae noa'tu i te
18 no te matahiti. la titauhia te feia me¬
tamarii mai te 10 i te
mau
Na te metua e haapao i te mau
parahi i pihai iho ia'na, ta'na
mara-
e
ravai
no
te
faauehia ia’na. Te
pao i te mau tamarii. Te vai atoa nei te
ekalesia, te fore haapiiraa, te mau pùpù ta
marii, area ra, e riro ratou ei ohipa faufaa
ore mai te mea e faarue te feia metua i to
iho toroa. Te parau ra te hoe taata
aravihi i taua parau faahiahia ra : « Ua
ohipa
faaotihia te haapaoraa o te tamarii i te
taime iho no to’na fanauraa. « E parau noa
teie, area ra e parau hohonu hoi : moite
mea e aita te tamarii i ite ia haapao-maitai
te mau arearearaa no
na metua,
e mea
papù
i te
ara
ore
hohoa
teie nei
no
ao
tei
o
i te
taata ore no te
aroa
oire,
tei here i te
eaha te
ra,
Here,
haere
te
ô " Oncle
rnau e,
mana, ua matamaretma outou
(suite de la première
page
hoe huru taael te
maramarama.
timu
ia
no
te
NEI ?
)
compréhensible cju’un peuple doive pouvoir s'exprimer dans
langue qui constitue le principal de son patrimoine,que par conséquent
cette langue devrait être enseignée, protégée, maintenue, qu'il faut former
les linguistes de demain et sans doute créer une littérature de base. Ce
Il est fort
une
fort peu de cfiose : la bible, le Voyage du pè¬
lerin, quelques catéchismes, quelques recueils de chants, une traduction
des fables de La Fontaine, une ou deux biographies, c'est à peu près tout.
qui existe actuellement est
la longue taliitienne servira surtout a maintenir ce patri¬
moine, à garder une certaine originalité à f'â.me du peuple, mais sans dou¬
I! est évident que
te
aussi
à consolider
son
unité.
»
longue des relations courantes, celle qui mettra Tahiti
les autres peuples ne peut etre que le français, il serait
Mais la
en rap¬
souhai¬
l'enseignement " d'un français de base ", d'un
français élémentaire, pour tous ceux qui n'iront jamais plus loin que le cer
port avec
table de favoriser
d'études, de multiplier les cours du soir pour ceux qui ont quitté
l'école et qui, très vite ont oublié ce qu’ils ont appris. L'enseignement
normal des deux langues, en consacrant naturellement plus do temps et
tificat
de moyens au français, ne peut être que favorable à une meilleure
sance de chacuns des deux langues. Dans tous les territoires où
connais¬
l'ensei¬
gnement de la langue autochtone a été autorisé, la connaissance de la lan¬
gue européenne (français ou anglais) n'en a été que plus sure.
Il ne s'agit donc pos de proscrire une langue plut^ qu'une autre ; le tarester la langue des relations humaines du pays, la langue des
chants, de l'amitié et de la vio, ie français celle qui ouvre sur l'Etranger
et l'avenir. Chacune des deux doit être enseignée. C'est, la plus sûr ga¬
rant de leur survivance contre l'invasion d'une la.ngus étrangère passepartout qui aurait tôt fait d'enlever les dernières racines Je f'âme du pays.
hitien doit
E
raa
taua
e
ohipa
tei faaohiehia
no
reo
reo
o
reo
1 roto i te
ra.
mau
fenua
faatiahia'i te haapiiraa no te
tumu,
ua
haapapuhia te ite
te
no
papaa ( farani, e aore paratane).
No reira, eiaha tatou e vaiho i te
hoe reo no te parau noa te tahi ; e
vai
mau
te
te reo tahiti mai te
farereiraa taata, te reo
noa
himene,
haapiiraa i mûri ae i te ”
certificat ", ia tupu te mau haapiiraa
i te po" i te ra' vahi e i te râ vahi no te
taata tei moe ta'na haapiiraa matamua
Te haapiiraa no taua na reo ta, mai te
inea e e hau ae te haapiiraa farani i te
haapiiraa reo tahiti, o te hoe ohipa
faarue i te
maitai ia no-te faahohonu i te ite
reo
reo
farani
farani
te mau tamarii
na
tei reira i
farani ia.
haapiiraa"
", oia hoi no te hoe
te
no
tuinu
nunaa
maitai ia faaohiehia te haapii¬
mea
no
e
te
uputa i
te hereraa
no
farani mai
reo
mua
i te
e
no
reo
no
te
no
te
mau
te oraraa,
te, reo te iriti i te
mau
nunaa
e*
e
i
mua
i le ananahi.la haapiihia te tahi e te
tahi e tia'i. 0 te ravea papû ae ia ora
raua i mua i te ôraa no te reo e'tei
parauhia i te
mau
faaore oioi ii te
varua o te fenua.
fenua atoa
mau
ohi
e
o
te
hopea no te
>
TE TERE NO M. ef Mme REY LESCURE
Tiuiiu
I
te
5
sieur
et
Liadame Rey Lescure
i Papeete nei,
ua
to
ratou mau
hoa tahito i
te
farerei
oaoa
roa
faahou
ia
no
i
raua
i
Tahiti
Nouméa.
0
to
raua
te
no
atoa
ia
tahito
toru
G
mai
i
terâ
i
nei,
tinito
haapiiraa,
Ua
i
tae
i
e
I
te
ua
roto
te
tapae
t epa,
Monsieur Rey
raua
i farerei
faahou mai
raua
faahou
terâ
poto
o
to
no
:,.on-
raua
e
to
vahi,
E
ia
nehenehe
raua
mau
faaea
pipi
raua
i
ihoa no to raua taeraa
faatupu to Bethel i te hoe
i te piha rahi no te fare
manihini
Lescure
na
i
i
po
mau
faatia
ta
taime
uai
te mea ua haere raua i
pipi
tahito tei titau ia
mataitairaa
farerei
avae,
te
tae
ua
no
mau
vahi
Papeete
tamaaraa
i
tere
ia
raua
mairi,
nei,
ratou
hoe
i
roto
faaearaa
rau
Offset).
te
o
Area ra, te reo no te mau
huru rau, te reo tei taati ia
mau fenua rarahi o te reo
ua
( s. A. IMPRIMERIE DE TAHITI
api 1 )
varua
haapaari hoi i to'na tahoeraar
ohipa
Tahiti i te
te
no
no to
to te ore â
Ua rahi â ratou; te ohipa
haapao maitai i te feia ani
no to tatou
fenua. E faarirohia te mau ohipa
no te fore haapiiraa e no te ekalesia ei
ohipa faufaa ore, mai te mea e aita outou i
amo i te
hopoia no to outou iho toroa.
i
E AH A TE REO E TIA IA PARAU I POLYNESIA
QUELLE LANGUE FAUT-IL PARLER A TAHITI ?
i te huru
faaara'tu outou i
outou toroa, a
parau ia no te h^metüa tei ara
ta'na tamarii i te fare haapii¬
mûri iho te rave i te hoe ohipa tei
te
a
ore
e te metua faaamu e,
eita te hoe taata e nehenehe ia mono ia
outou mai te hoe mana tei
aifaito i to ratou
mau
no
tamarii i hoi i
.
te
(Tuatiraa
",
ohipa faufaa
te
ere
E te metua
faaineineraa i te tamarii i te oraraa, o te
haapiiraa, te faahaparaa e peneiae te faautuaraa E ere te hoe ohipa fifi roa
Te here e te haapao, teie ia :
raa, e I
te
mahana te maoro i te fare ma'i e aitarod
tu to'na metua vahiné i ite i to'na mairiraa
e aita hoi i maere
maa, e faaineine i to'na ro'i, e horoa
ia'na i te maa mord iti no ta'na titeti
cinéma, e faatia i to’na hinaaro tatai tahi.
Here, o te hoe ohipa ê ia, o te haapao i te
o
aita
ma¬
mau ta
ind outou ta’
ia ite tatou i
te hoe parau tei tupu i te mau mahana i
mahemo : ua faaea te hoe tamarii e toru
atu
-
tei
te
outou i
E
na.
raa
ia haere
mea e
e ma¬
hora no te tamaaraa e.aore ra i
te toparaa mahana, e auau te metua. Eiaha
outou e parau noa e, ua haere
paha ona i ô
to'na " Oncle ", peneiae, ua haere oia i te
tahi atu vahi; ia ite papû outou i te mau
ohipa no ta outou mau tamarii e tia ai; a
auraa no te reo «
e ere anae
hohoa
mau
O te parau ia no te hoe taata
i te mau mairiraa no ta’na
fare i
te
here ».
hanihani i te aiu ia tuo
i te-poro o to'na roi, e tapea ia'na i roto i ■
te rima, e tuu i ta'na mereti i nia i te amuteie
hoe
te mau tamarii i ram ae i te 16
te matahiti. E parau faaararaa teie; e ere
marii. Mai te
tei
tamarii. E parau mau,
mau
faaraa outou ia'na
ra le
oparùhia i
-
painu tei parari to’na
tutau, e ua horoa outou ia'na i te hoe titeti no te â i te fore auri.
Te roo no Tahiti, o te roo no te hoe fe¬
rma
ia
e
naonao
riro oia ana
e
ite,
e
ohipa ra Pg fxii
maitai ia haere te mau tamarii
taitai i taua mau hohoa ra.
hoe taata
te
ta'na
o
taua
le mea
pùpùhia ia'na. Ahiri outou e vaiho ia'na i
teie nei mahana i te ori haere i te pô i nia
nahi mai
e
mea
hohoa
no
ta te
mau
i
ara
tamarii,
mau
mau arearearaa
ravai ore ia aufau outou i ta
outou tamarii e 8 tara no te haere i te ci¬
néma e mataitai i te hoe hohoa nocAtu to'na
huru. E mea tia ia ite outou i te huru no te
E
ra
ro.
A
hoe taata te
ta'na
peneiae te faaineine i taua
tamarii e rave atoa. Te
haapii nei te tamarii i le mau mea atoa na
roto i te hioraa, e te hoê mahana e faaite
faahou oia i ta'na e ite ia au i to’na hinàao
ma te fifi ore .
O te parau ia no te
-
i te mau tau i mua Aita te
haapaoraa no te tamarii i faaea hou te ma¬
tahiti tei hiohia ei tau no te haapaariraa,
oia hoi te piti ahuru o te matahiti. Ta te
tamarii i ite,
fare haapi¬
iraa, e faataa oia i te hoe vairaa taaê ia
nehenehe i ta’na tamarii ia rave i ta'na mau
ratou
hia oia e to'na
to'na haapaoraa
tahi, noa'tu
metua tatai
aita oia i haere i mutaa iho i te
roto
Tahiti
i
e
te
i
nei
rave
mau
to
i
raua
te
rahi
fifi
15
è
huru
tere,
no
E
Se-
1Ta
Mau parau
tatou taviriraa
I te 25
Me i mairi
api huru
amuiraa, ia riro taua fare ra, ei fare haaputuputuraa i te taatoa o te faahohonu i to ratou faaroo e no te imi hoi i t^mau
ravea e ora'i te mau ohipa a te Fatu.
nei ua tupu tnau te
taviriraa, mai tei faaarahia na te
pô taviriraa ra, te hoe mau hautiraa huru rau, na
te mau amuiraa no Papeete e te mau pipi no ta tatou tare haapiiraa. Ua rave-atoahia e te mau amuiraa no Papeete, te tahi mau maa amuamu ; gâteaux, pape toetoe,
limonade, etc... E taata rahi tei tae mai no te oire e no te mau mateinaa hoi. Ua
api roa :te piha rahi no te tare haapiiraa, e aita te tahi pae i ô.
I muri ae i te mau hautiraa i taua pô ra, i reira i haapaohia'i te taviriraa, i
raroae, i te hiopoaraa a te hoe taata no te hau. Ua tere mailai te ohipa mai te
no
Radio. Ua faaineinehia
haamataraa
e
ae
taua
no
tae noa tu i te hopea.Teie i mûri nei te mau
48 289
45 835
04 300
15 513
Faatoetoeraa
04 529
92 712
Puaraa ahu
Umu tunuraa
35 024
32 904
Auri au-ahu
27 441
25 281
11 107.
34 080
36 478
28 755
24 555
-
maa
maa
E tupu ta tatou A.R.A. no teie m-atahiti, mai te 8 e tae noa'tu i te 11 rvo Atete
pureraa rahi omuaraa i te 7 no Atete i te pô. E tupu te mau,Apooraa-te faaineineraa i te A,R.A, i te pae matamua no Tiurai, la riro teie peu faaararaa
ei faaineineraa i te mau auaha, ia faaau ratou i te taime e au ai ia ratou ia tapa-
Tuhaa
"
7 Parau oto
46 725
20090
48 884
••
”
U
"
faaite mai te Fatu iho i
ua
te Toraite-Taurua ; te mau mero no te Tomite Fare-Haapiiraa, e te mau
Taiete o te mau pipi tahito e te feia metua e tae noa'tu i te mau hoa
ta tatou mau fare-haapiiraa. I roto i teie nei putuputuraa, ua vauvau mai M,
te
Mauer, peretiteni
no te Tomite-Taurua i te huru no na ohipa e piti tei amohia e te
porotetani i teie matahiti ; te taurua e te taviriraa ; te faufaa tei foaa mai
i na ohipa'toa e piti ; te mau hooraa fenua i teie matahiti e te vahi e toe nei e
pee
roa’i na fenua e maha tei hoohia mai (na te rata haati e haapapû maitai atu i taua
vahi ra). Ua feruri atoa taua putuputuraa ra i te mau ravea e ohie ai te haapeeraa
nunaa
toe nei. E
mau -manao
inaitatai
anae e
te
ito i to’tei mahiti mai i taua
pô ra. Na te Tomite-Taurua i roto i ta'na mau putuputuraa i mua nei e na te mau
Apooraa-Tuhaa hoi e faaoti roa i taua parau ra. Ua farii râ te mau tamariKporotetani aau itoito no Papeete, tae noa'tu i te hopea matahiti. Ua plipîi mai te FateHaapiiraa i te hoe amuamuraa i te mau auaha, o tei farii ma te oaoa. '
3 Te ohipa no
Heremona
paroisa
mai te tahi tuhaa moni tei vaihohia mai e Paris
ohipa no Heremona, ua faaoti te Tomite-Tamau, ia haamatafaahou-hia te ohipa i teie avae. No reira, o to Moorea te tae mai i teie haamata¬
raa, no te rave faahou i te ohipa. Te mau ohipa e toe nei, o te ohipa faaneheneheraa ia i na tare e 4 tei oti roa i te tapoi i te punu e i te aroaro atoa hoi. Te hinaarohia nei iaoti roa taua na tare ra hou te avae Atopa.
Teahupoo
i tomohia'i te fare putuputuraa api a te amuiraa " Beteleofai, tei rave nehenehe-roa-hia e taua amuiraa ra, no
ta'na mau ohipa. Ua haamata-maite-hia te ohipa, a toe atu ai te aua, ta ratou ehinaaro nei i te patu. Ua tae na peretiteni no te A. R. A.
te papai parau e o TeruI te 3
no
Tiunu nei,
hema " i Teahupoo. E fare
,
pe
atu ai to te
na, na
raua
ta'na i
rave
atu.
paroisa e te mau manihini atoa i roto. I mûri ae j te pureraa tomoraa,
mai Temoe diakomo (auaha paroisa) i te rahiraa moni tei pau no taua
tei toe mai. I mûri
ae
roto i te hoe tamaaraa ravai maitai.
i te reira,
ua
fariihia te
mau
manihi
,
i to'na ati mai e i te 4 no Tiunu i rave alu ai te Fatu i to na tavini. Na
Tapao
Or., peretiteni, no te Tuhaa i haapao i te oroa hunaraa. Te faaite nei te vea i to
.
na
aroha i ta'na utuafare tamarii.
c) No te Tuhaa VI - Ua tae atoa mai te faaite na te Tuamotu i te poheraa o
Rootepuni 0°, E mea maoro i teie nei to'na faatereraa i te amuiraa iti porote
tani 0 Manihi. Noa'tu te paruparu o to'na tino, ua mao itoito noa .oia i te
ohipa
e tae noa'tu i te hopea. Ua pohe oia i te 85 o to'na matahiti'. Te aroha nei te
te Vea i to'na utuafare e tae noa’tu i te amuiraa
protetani ta'na i faatere. Nate Fatu e faaineine i te hoe tino mono ia'na,
TE HIOPOARAA NO TE BREVET
Ua tupu te hiopoaraa no te " Brevet *' i te 31 no Me e i te 15 no Tiunu. E 16
tamarii no ta tatou fare haapiiraa tei manuia i te hiopoaraa. Teie to ratou mau
io'a: Clarita Anahoa, Angèle Brinckfield, Françoise
Chauvel, Jacques Drollet,
Tchin.’
Suzel
Garet, Lorraine Goiaz, Ernest Lou chao, Vaea Neuffer, Pauline
Noeliine Ng, Jean Marius Raapoto, Rose Tauatiti,' Mireta
Tauira, fvlarguerite
Tehuritaua, Tehaumate Tetahiotupa, Fanaura Tipaon. E haere te afaraa no taua
mau tamarii ra i te piha haapiiraa "
Seconde'", i te matahiti i mua no te faaine¬
ine i te hiopoaraa teitei ae ; Te
"baccalauréat"
Te
Te
maere
ohipa taiata i Tahiti
roa
nei te hoe vahiné papao, e
toroa
to'na
ma
nei
no te paruru
i te
mau ta¬
haapaohia, i te mea e ; aita te haapaoraa porotetani i parau mai
i te maa parau iti i nia iho i te ohipa taiata i Polynesio nei. Na tatou e maere
no to'na
ite ore, no te mea e, mai tahito mai te vauvau pinepinehia nei te ati
rahi no to tatou anotau
^
f^u faahemorao no ta tatou mau tamarii, e te faahemaraa rahi roa'tu, oia hoi te taiata.
Ehia patov tsi tuatapapa i roto i ta tatou vea i te mau fifi ta tatou e farerei
i te paeau no te ohipa ” tourisme ” , te ati no ta tatou mdu tamahine tei faarue
i to ratou mou utuafare e tei tiai i nia i te uahu i te mau ratere Ipapaa. Ahiri te
mau faatere o te nunaa i faaroo moi i ta tatou mau parau faaararaa, aito paha
marii tei
fifi
ore
i
i tupu e aore ra
ra
O tatou
I mûri ae i te paraparauraa a te diakono faatere i te amuiraa ua himenehia te
himene tomoraa e na M. Mauer, peretiteni no te,A. R. A. i tâviri i te fare, a tomo
fare ra, e te faufaa iti
ia
mono
Afareaitu
ua amo
itoito oia i te faatereraa o taua
mai te^tauturuhia e to'na mau taeae diakono.Na te ati mai e te paruparu 0 te tino i tapea ia'na ia faaea i te ohipa. Ua itiaoro to'na vairaa i roto-
taua
Or. no te Tuhaa IV.
ua vauvau
te
ra,
te tauturu i te
4 Tomoraafaret
no
0
Na roto i te hioraa e, ua roaa
no
tino ta'na i faataa
- Ua faaite atoa mai te Peretiteni b te
Tuhaa i te pohe¬
Narii Terorotua diakono faaturahia no Afareaitu
( Moorea ). O Narii nei, o
te hoe ia mero no te A.R.A. na roto i te mau matahiti e rave
rahi. E taata itoito
oia e te paieti, tei here
ppû i te faaroo. Na roto i te mau taime otareraa no :e
raa
paroisa
mero no
e
na
b) No te Tuhaa III
te
tupu te hoe putuputuraa rahi i roto i te Piha-Rahi no ta
tatou mau Fare-Haapliraa. Ua amui mai i taua putuputuraa, le mau
misionare, te
mau orometua no Tahiti e Moorea, e tae noa’tu i te mau
diakono, tei riro ei mau
i te tarahu
te A,R.A,
a) No te Tuh,3a i - Ua faaara nai te Peretiteni-Tuhaa i te poheraa o na
e piti no taua Tuhaa ra. O Arai d° no Pueu
e o Oehae D° no PIrae.te
2 Te putuputuraa note 8 no tiunu
no
no
diakono
ohipa e te haamauruuru nei te V. P. i te mau paroisa'loa tei
tauturu itoito i te ohipa na roto i te mau titeti i ravehia, i to Papeete hoi e to Makatea, mai te haamoe-ore i te mau taata’toa no teravahi, o tei faatae mai i ta ratou mau tauturu i manuia roa’i te ohipa.
rnero no
no
mai i te taime
pa
'•
”
nei,
tupp te
Tifaifai
Tifaifai
«'
»
'•
”
te toe nei te aua no ta outou fare
iho nei i te sabati 11 no tiunu, te faaôraa i na Ekalesia api e 38 i
( Papeete ). E mau tamarii api anae ( e mau tamaroa, e e mau tamahine
orometua pupu no te haapiiraa sabati, 18 e tae atu i te 21 matahiti )E ohipa api
teie tei haamatahia i ô tatou nei. Te peu tumu tei matarohia i ô tatou nei, ei
mûri ae ia i te faaipoiporaa, e tupu ai te haapiiraa imi-manao e e ô atu ai i roto
i te Ekalesia. Aita hoi e ture tei paturu i te mau ta.marii api ia ôi roto i te Eka¬
lesia hou ratou e faaipoipi ai. Üa nro râ te ôraa i roto i ts Ekalesia ei mea matau na te feia api. I teie nei, ua mahiti te hoe uputa api, ta teie mau tamarii api
manao itoito i iriti, e te ani nei tatou i te Fatu ia tauturuhia teie mau tamarii i
to ratou haereraa i nia i, te hoe e'a api, e ia faariro oia ia ratou ei hioraa na te
feia api o teie tau, e ei om'uaraa hoi no te tau api, te tau e ite ai te feia api
e, e parahiraa to ratou e vai nei i roto i te Ekalesia, e te tiaihia nei ratou ia
haere mai no te pûpû mai la ratou
E
"
e,
Ua tupu
Pereoo taataahi
Pereoo taataahi
"
”
eiaha ia moe ia outou
taua ohipa toe ra,
Paofai
6 Te A. R. A.
47 684
I te 8 no Tiunu
roa
5 Te hoe faaoraa Ekatesia
■
•
ia oti
Solex
33 439
roa
E to Betelehema e,
nhi outou,
a
:
Vicky
Moby lette
42 676
05 530
25
tei tano
Camionette " PEUGEOT 403
Pereoo uira " DAUPHINE "
Pereoo uira " 2 CHEVAUX ''
POTI
45 866
49 686
Ua manuia
numera
Pereoo uira " FIA.T *'
Pereoo uira " BERLINE 403 '
07 815
rau
la haamaitai mai te Atua i teie nei
aita oia i haere i te rahi
tei faaite i te ino
vai nei i roto i te
.
mau opuaraa no
to tatou
anotau, e ia paari tatou i te mau hope ta tatou i ite, ia hinooro tatou e
i te feia toroa i nia iho i taua parau ra, eaha tatou e taio ai i roto i te
patiatia
no
te oire
huru
e
no
te
anae
:
te
ahu
tohi
o
mau
te toota.
e
E
mea
tahi
vea
i nia iho i te " mode ", oia hoi te
faahiahia roa ! Te hinaaro nei te vea porotetani
parou tuata paoaraa
pûpû i ta'na mau vea tahito i touo
vahiné
papaa ra.
Fait partie de Vea Porotetani 1961